Ephraim van Emden

[Kosmos]

Ephraim van Emden is de schrijver van het eerste Nederlandse boek over het damspel:

Verhandeling over het damspel, waar in deszelfs aart en grondregels midsgaders verschillende loop, zamenschikkingen en werkingen, practicaal aangetoond worden; verrijkt met omtrent 200 Proeven van konstige Positiën en Slagen, welke daar in voorgesteld en opgelost worden.

Het boek verscheen in 1785. Werd herdrukt in 1848.

Op het titelblad staat verder:

Oorsprongelijk zaamgesteld door Ephraim van Embden

Van Amsteldam

By J.A. Crajenschot, boekverkoper.

Voor reekenining van den Auteur
Met privilegie Ao 1785.

We zien dat Van Embden met een extra 'b 'geschreven staat. In het exemplaar van Van Emdens boek dat ik vanmorgen in de Provinciale Bibliotheek van leeuwarden inkeek, zat een artikel bijgevoegd, waarin betoogd wordt dat de correcte schrijfwijze Van Emden, zonder b is.
In enkele gesigneerde exemplaren is in de (vrij duidelijk te lezen) handtekening van Van Emden geen 'b 'te zien. De extra b wordt gezien als een toevoeging van de uitgever, Crajenschot.

Het parenteel van Van Emden bevestigt deze conclusie:

Ephraim van EMDEN, drukker (1785); makelaar o/g (1787-1832), geboren op 22-11-1752 te Amsterdam, overleden op 15-06-1832 te Amsterdam op 79-jarige leeftijd, overl. aan cholera? schreef verhandeling (leerboek) over het damspel in 1785 gedrukt te Den Haag; damcolleges te Amsterdam (1802-1805), zoon van Isaac Abraham van EMDEN, negociant, en Sara Bartus EPHRAIMS.
Ondertrouw op 29-05-1789 te Amsterdam (getuigen: vader Isaak van Emden en vader Hartog Abraham van Laun) (Hoogduits Isr.) met Diena van LAUN, geboren 1763 te Amsterdam, overleden op 08-08-1847 te Amsterdam, dochter van Hartog Abraham van LAUN, physisch instrumentmaker, en Rachel Elias de LEMON.

Het parenteel vermeldt 7 kinderen, 6 jongens en een meisje.

In wollige taal met moeilijk lopende zinnen oreert Van Emden maar door over het damspel ...
Een vermakelijke volzin:

“Men behoord voor eerst op te merken waarin de kracht van een schijf bestaat; Namelijk, dat die geleegen is in rechts en links te kunnen werken; dat hy diend om een andere schijf te kunnen dekken, ondersteunen en bewaren; dat hij geleid moet worden om op zyn beurt zo wel te kunnen aanvallen als verdeedigen; dat hy een andere schijf, op zijn beurt, mede daar toe behoord in staat te stellen; dat hij moet medewerken, zowel tot verdeediging van het spel over het geheel, als tot het uitvoeren van een aanval, slag of zet; En dat hy daarom nooit als met een waare reden gespeeld moet worden.�

Links Ephraim van Emden met rechts een zoon

[Kosmos]

Van Emden was zijn tijd ver vooruit. In zijn beroemde boek was een hoofdstuk opgenomen over het eindspel van 3 dammen tegen 1 dam. Volgens van Emden bevatte dit eindspel veel valstrikken, al erkende hij dat het bij goed spel remise was.
Dit zijn de opgaven betreffende de materie 3 dammen tegen een dam uit Ephraims boek:

[Kosmos]

Nog een leuk eindspel van 3 schijven tegen een schijf:



En een heel beroemd eindspelthema:



Het Motief van Emden!

[Ben Anoniem]

Op het titelblad staat verder:

Oorsprongelijk samengesteld door Ephraim van Emden

"Oorsprongelyk zaamgesteld door Ephraim van Embden" lees ik.

[Kosmos]

Een recensie van het historische boek van Van Emden is geschreven door Martijn de Jong, oorspronkelijk afkomstig van damclub De Toer uit Grou, net als ikzelf, nu studrend in Groningen en lid van damclub Het Noorden.

http://www.hetnoorden.org

Kies archief en dan staat Ephraim er al tussen.

Een vermakelijk citaat uit Van Emdens meesterwerk:

Dus de reedenen aangetoond hebbende waarom het damspel in zich zelve voor remise gemaakt is, zo ziet men daar uit dat de voornaamste zaak van een speeler daar in bestaat dat hy slechts zyn eigen spel moet zoeken te bewaaren, de voordelen welke hy by het begin van het zelve heeft, niet verwaarlozen moet, en nooit offensif (aanvallende wyze) behoord te speelen."

[Kosmos]

Quizvraag:

Welk veld is in de huidige notatie het veld dat veld no. 10 was in het boek van van Emden?

[composite]

Quizvraag:

Welk veld is in de huidige notatie het veld dat veld no. 10 was in het boek van van Emden?

Wilde gok: 47?

[Kosmos]

Quizvraag:

Welk veld is in de huidige notatie het veld dat veld no. 10 was in het boek van van Emden?

Wilde gok: 47?

De quizmaster laat een langgerekt, sonoor afkeurend geluid horen. Eéééééé'!

[Jan Pieter]

Quizvraag:

Welk veld is in de huidige notatie het veld dat veld no. 10 was in het boek van van Emden?

In 'Damboek voor beginners' heeft meester Leen het over 'het tientje uit de hoek' (blz. 50). Dit is schijf 45.
Vroeger, aldus meester Leen, begon men namelijk bij 46 te tellen.

[Kosmos]

Quizvraag:

Welk veld is in de huidige notatie het veld dat veld no. 10 was in het boek van van Emden?

In 'Damboek voor beginners' heeft meester Leen het over 'het tientje uit de hoek' (blz. 50). Dit is schijf 45.
Vroeger, aldus meester Leen, begon men namelijk bij 46 te tellen.

Dat is correct.

[Kosmos]

De notatie die Van Emden gebruikte, wijkt af van de huidige notatie. Van Emden begon linksonder te tellen bij veld 46. Veld 46 was dus 1 en veld 45 werd 10. Zo ontstond de naam ‘tientje’ uit de hoek als schijf 45 (6) in een klassieke partij weggaat. In het boek zit een opvouwbaar dambordje geplakt met de notatie van de velden.
Van Emden keurt de openingszet 1.31-26 (in zijn boek 1.16-21) stellig af net als 1.35-30, 1.34-29 en 1.32-28 in de ogen van Van Emden geen goedkeuring konden dragen…..

Ephraïm had ook uitgesproken ideeën over strategie:

Dus de reedenen aangetoond hebbende waarom het damspel in zich zelve voor remise gemaakt is, zo ziet men daar uit dat de voornaamste zaak van een speeler daar in bestaat dat hy slechts zyn eigen spel moet zoeken te bewaaren, de voordelen welke hy by het begin van het zelve heeft, niet verwaarlozen moet, en nooit offensif (aanvallende wyze) behoord te speelen.

Een belangrijke tip voor sterke spelers is wanneer de mogelijkheid zich voordoet, tegen een slechte speler

een dam niet met veel verlies te neemen, want als iemand de geleegenheid tot een damzet geeft, kan men bemerken dat hy zo sterk niet is, en dat hy daarom niet zal weeten te vermyden, u tot minder nadeel een dam te doen verkrygen.

[Hanco Elenbaas]

De Amsterdamse gepensioneerde onderwijzer Rob Jansen, die veel in het Gemeente-archief aan het snuffelen is, heeft in Hoofdlijn ooit wat over de Van Embden's geschreven, ik zal het nog wel eens opzoeken.
Ook Karel Wendel Kruijswijk heeft over Ephraim van Embden gepubliceerd.

Toevallig(?) herlas ik gisteren in 'Wat wij misten' een artikel van Philip de Schaap over de belevenissen van joodse dammers in '40-'45.
Ephraim van Embden noemt De Schaap hem, misschien dus ten onrechte.

De Schaap vertelt over de twee voornamelijk joodse Amsterdamse
damverenigingen DOS en "Van Embden".
"Van Embden" was opgericht op 20 februari 1912 uit een fusie van twee reeds bestaande clubs.
Bijna alle Amsterdamse joodse dammers waren in de jaren dertig lid van DOS en Van Embden en Het Oosten, hoewel VAD ook wat joodse leden had.
Philip de Schaap was sinds 1939 lid van Van Embden (Hij schrijft consequent 'van' ipv 'Van') en tevens secretaris.
De Schaap vertelt uitgebreid over Van Embden tussen mei 1940, toen de
hoofdklassevereniging nog 22 leden telde, tot september 1942 toen De Schaap onderdook.
Van Embden en DOS en ook Het Oosten werden door de oorlog weggevaagd. Slechts een enkeling wist het drama te overleven.

Van de overlevenden heb ik P.N. Faure nog gekend, die kwam 's zomers in de jaren zeventig vaak naar de damplaats in het Oosterpark in Amsterdam. Faure was lid geweest van Van Embden. Faure had altijd een magnetisch dambordje bij zich met maximaal 7 zwarte en 7 witte schijven. Hij hield zich alleen maar bezig met eindspelletjes. Meestal was Peter Napoleon Faure daar met Johan Bastiaannet aan het goochelen.
En met De Schaap heb ik ook wel eens gesproken.
De Schaap is midden jaren '70 afgezet als voorzitter van VAD door Wim Jurg en Herman van Westerloo.
De Schaap bedankte als lid en is nooit meer lid van een andere damvereniging geweest. Als ultieme wraak heeft De Schaap zijn rubriek in Het Parool overgedragen aan de van oorsprong Alkmaarse dammer Nikhila, toen nog Jan de Ruiter.
Herman van Westerloo kwam net als De Schaap tot 1969 uit voor de club GS, Gezellig Samenzijn, waar ook R.C. Keller lid van was. GS had van 1955 tot 1961 als voorzitter Jurriaan Schröder, die fout was in de oorlog en om die reden zijn damrubriek in Trouw had moeten afstaan. Henk Smit had op verzoek van Trouw die rubriek overgenomen.

Toen Ton Sijbrands veel te groot was geworden voor CDA, kwam hij voor de keus te staan of hij naar GS of naar Jozef Blankenaar zou gaan.
Sijbrands wou liever naar Blankenaar, maar Keller heeft daar een stokje voor gestoken door de ouders van Sijbrands op te bellen en te vertellen dat er heel veel communisten speelden bij Blankenaar. Om die reden mocht Ton Sijbrands van zijn vader niet meer naar Blankenaar en is hij lid geworden van GS, maar dat werd geen succes, ook omdat Ton's voorkeur naar Blankenaar bleef uitgaan. Toen regelde Ton een fusie en zo ontstond in 1969 het huidige VAD, dat dit jaar dus 35 jaar bestaat.

[Hanco Elenbaas]

Ephraim van Emden is de schrijver van het eerste Nederlandse boek over het damspel:

Verhandeling over het damspel, waar in deszelfs aart en grondregels midsgaders verschillende loop, zamenschikkingen en werkingen, practicaal aangetoond worden; verrijkt met omtrent 200 Proeven van konstige Positiën en Slagen, welke daar in voorgesteld en opgelost worden.

Het boek verscheen in 1785. Werd herdrukt in 1848.

Op het titelblad staat verder:

Oorsprongelijk zaamgesteld door Ephraim van Embden

Van Amsteldam

By J.A. Crajenschot, boekverkoper.

Voor reekenining van den Auteur
Met privilegie Ao 1785.

We zien dat Van Embden met een extra 'b 'geschreven staat. In het exemplaar van Van Emdens boek dat ik vanmorgen in de Provinciale Bibliotheek van leeuwarden inkeek, zat een artikel bijgevoegd, waarin betoogd wordt dat de correcte schrijfwijze Van Emden, zonder b is.
In enkele gesigneerde exemplaren is in de (vrij duidelijk te lezen) handtekening van Van Emden geen 'b 'te zien. De extra b wordt gezien als een toevoeging van de uitgever, Crajenschot.

Het parenteel van Van Emden bevestigt deze conclusie:

Ephraim van EMDEN, drukker (1785); makelaar o/g (1787-1832), geboren op 22-11-1752 te Amsterdam, overleden op 15-06-1832 te Amsterdam op 79-jarige leeftijd, overl. aan cholera? schreef verhandeling (leerboek) over het damspel in 1785 gedrukt te Den Haag; damcolleges te Amsterdam (1802-1805), zoon van Isaac Abraham van EMDEN, negociant, en Sara Bartus EPHRAIMS.
Ondertrouw op 29-05-1789 te Amsterdam (getuigen: vader Isaak van Emden en vader Hartog Abraham van Laun) (Hoogduits Isr.) met Diena van LAUN, geboren 1763 te Amsterdam, overleden op 08-08-1847 te Amsterdam, dochter van Hartog Abraham van LAUN, physisch instrumentmaker, en Rachel Elias de LEMON.

Het werk van Karel Wendel Kruijswijk over Van Embden heet 'Het Van Emden Dammanuscript', uitgegeven door Piet Lauwen in 1990.

De afbeeldingen bij je artikel komen oorspronkelijk van de site van de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag, waaraan Kruijswijk ook het manuscript van Cornelis Blankenaar heeft geschonken. http://www.kb.nl/kb/resources/frameset_ ... amafb.html

Op die site van de KB staat een fascinerend Duits dambord uit 1811.
Zou een drie om een hier winnen?


Onderstaande afbeelding van Van Emden en zijn zoon komt uit een boek van F.C. Hemmes uit 1911, Practisch Dammen.
Hemmes schrijft over de prent: "Een plaat, voorstellende den grooten dammer Ephraïm van Embden en zijn zoon, naar een oude en zeldzame staalgravure van Grebner, in het bezit van G.B. van Goor Zonen, Gouda."
G.B. van Goor Zonen was de uitgever van boeken als 'Het Damspel' van De Haas en Battefeld, 'Dammen' door I. Mijer en de drie publicaties van F.C. Hemmes, 'Practisch Dammen', 'Diverse Dambordspelen' en 'Het damspel in de praktijk'.

[Kosmos]

2 Dammen lijken me voldoende op dit bord om 1 dam te vangen, Hanco.
Als dammen net zo bewegen als in het internationale spel, dan zet je de ene dammen in de onderste hoek en de ander er recht boven met winnende vangstelling. Dammen op de velden 1 en 5 dus (of dezelfde opstelling in één van de andere twee hoeken).

Is het trouwens wellicht een dambord voor 3 spelers?

[Hanco Elenbaas]

Is het trouwens wellicht een dambord voor 3 spelers?

Ik heb geen idee. Dat boek van J.F.W. Koch, 'Das Damespiel', Magdeburg 1811, ligt in de KB. Als ik er ben, zal ik het eens ter inzage vragen.