Jos Mertens

[Theo Dijkstra]

Vorige week kreeg ik via een kennis, in de Algarve notabene, de beschikking over een bescheiden deel van het persoonlijk damarchief van de Leidse dammer / kunstschilder Jos Mertens uit Leiden. Hij was ook hoofdredacteur van Het Damspel en bestuurslid en organisator bij LDC. Ik wil het damarchief graag belangeloos beschikbaar stellen aan verzamelaars of aan mensen die een persoonlijke herinnering willen hebben aan die tijd.
Hierbij een globale beschrijving van het archiefje.
Tientallen krantenknipsels met foto´s en 5 partijen van de damvierkamp Baba Sy, Kouame, Jan van Leeuwen en Jos Mertens in 1960 te Leiden. Het Damspel ingebonden van 1927 t/m 1939. Losse delen Het Damspel 1948 t/m 1950. Maandblad “Damwereld in zakformaat” van december 1947 t/m maart 1950. 2 notatieboekjes met partijen. Een leeg notatieboekje van omstreeks 1938 (De Nederlanden van 1845). Prospectus voor de leergangen “Dammen” (De Roozenburgcursussen) van het LOI rond 1960?
Statuten DCL 1937. Programmaboekje Lucas Bols 1960/61 en het WK 1960. Boekje “Damespiel” van Thea Frank 1951. Boekje “Problemen Lokzetten en studies van B.Springer 1930. Ik kan het volgende maand meenemen naar Den Haag Open.

[Hanco Elenbaas]

Vorige week kreeg ik via een kennis, in de Algarve notabene, de beschikking over een bescheiden deel van het persoonlijk damarchief van de Leidse dammer / kunstschilder Jos Mertens uit Leiden. Hij was ook hoofdredacteur van Het Damspel en bestuurslid en organisator bij LDC. Ik wil het damarchief graag belangeloos beschikbaar stellen aan verzamelaars of aan mensen die een persoonlijke herinnering willen hebben aan die tijd.
Hierbij een globale beschrijving van het archiefje.
Tientallen krantenknipsels met foto´s en 5 partijen van de damvierkamp Baba Sy, Kouame, Jan van Leeuwen en Jos Mertens in 1960 te Leiden. Het Damspel ingebonden van 1927 t/m 1939. Losse delen Het Damspel 1948 t/m 1950. Maandblad “Damwereld in zakformaat” van december 1947 t/m maart 1950. 2 notatieboekjes met partijen. Een leeg notatieboekje van omstreeks 1938 (De Nederlanden van 1845). Prospectus voor de leergangen “Dammen” (De Roozenburgcursussen) van het LOI rond 1960?
Statuten DCL 1937. Programmaboekje Lucas Bols 1960/61 en het WK 1960. Boekje “Damespiel” van Thea Frank 1951. Boekje “Problemen Lokzetten en studies van B.Springer 1930. Ik kan het volgende maand meenemen naar Den Haag Open.

Erg interessant Theo! Deze man is onder de naam J.J.H. Mertens behalve als sterk speler, vooral bekend als eindspelcomponist. Hij was in zijn tijd een van de grote eindspelkenners en hij heeft het manuscript van Cornelis Blankenaar lang in bezit gehad, maar van uitgeven is het toen niet gekomen. Gelukkig maar misschien, want zo mooi als het door K.W. Kruijswijk afgeleverde was het resultaat onder J.J.H. Mertens vast niet geweest.
Ook heeft J.J.H.Mertens begin jaren '50 een zeer boeiend damblad uitgegeven, ZWART - WIT, waarin behalve dammen ook veel esoterische zaken aan de orde kwamen.
Josephus Joannes Hubertus Mertens werd geboren in Breda, leefde slechts kort, van 1911 tot 1964, en bracht de oorlogsjaren door met allerlei baantjes in Berlijn.

Bij zijn In Memoriam in de eindspelrubriek van L. Schut op pagina 7 in Het Damspel van januari 1965 (gerectificeerd op pagina 36 van dat jaar) staat een foto van Mertens die bezig is met een schitterend schilderij. Theo, zitten in dit damarchief ook afbeeldingen van schilderijen van Mertens? En, misschien ook afbeeldingen van prenten of schilderijen van Cornelis Blankenaar? Zo niet, kun je dan via die kennis in de Algarve wellicht een groter deel van Mertens' archief te pakken krijgen?

L. Schut geeft bij zijn In Memoriam vier composities van Mertens:

<center><img src="http://fmjd.org/dias2/save/11822861803.png">
Wit wint

<img src="http://fmjd.org/dias2/save/11822862322.png">
Wit maakt remise

<img src="http://fmjd.org/dias2/save/11822862728.png">
Partijstand
Wit wint

<img src="http://fmjd.org/dias2/save/11822863608.png">
Wit wint

[Theo Dijkstra]

Ja inderdaad Hanko, de informatie over de eindspel componist was ik even vergeten te melden. Ik ga nog een paar foto´s scannen en hier plaatsen.

[steenslag]

Voor mij was juist de overige informatie nieuw. Met die scans zul je veel mensen een plezier doen.
Het tweede diagram kwam ik met verwisselde kleuren, dus met een witte dam op 4, tegen in Malamed & Barski. Ook daar is het remise. Op meerdere manieren, zoals met een database eenvoudig is vast te stellen. Die had Mertens in 1938 natuurlijk niet. Uit de gegeven oplossing blijkt dat Mertens zoiets in gedachten had:

J. Mertens (A) , 1938
remise

1. 44-39 24-20
2. 34-30 20-15
3. 30-25 15-47
4. 39-34 en zwart heeft geen wachtzet- hij zou liefst passen.

Remise-studies zijn zeldzaam geworden. Jammer, want het genre biedt toch wel mogelijkheden. De lol zit vaak niet in de remisevariant zelf, maar in de vernietigende afstraffingen als wit het juiste pad verlaat.

[Hanco Elenbaas]

Het tweede diagram kwam ik met verwisselde kleuren, dus met een witte dam op 4, tegen in Malamed & Barski. Ook daar is het remise. Op meerdere manieren, zoals met een database eenvoudig is vast te stellen. Die had Mertens in 1938 natuurlijk niet.

Voorjaar 1952 schrijft Mertens in ZWART - WIT:

G.L. Gortmans te Londen.

Wij zijn wel wat gewend, geloof dat gerust, vooral op het gebied van het uitdenken van combinaties, ook in het praktisch leven; wat wij echter door Gortmans getoond kregen vervulde ons met verbazing. Wij hadden al eens een lijst van hem ontvangen waarop hij alle standen 1x1, 2x2, 3x2, etc. verzameld had. Ditmaal toonde hij ons zijn 4x1 register en dit leek mij een wonder van vernuft, hoe hij de ontzaglijke schat remise-eindspelen heeft weten te ordenen, door elke na een zet voorkomende stand te noteren, met verwijzing naar eindspelen waarin diezelfde positie zich ook voordoet zodat weer eens blijkt hoe ontzaglijk veel eindspelen op dit gebied met elkaar verbonden zijn. Tallozen hebben bij zijn verblijf in Holland dat zeer uitgebreide, met de hand geschreven boek, met stomme verwondering ingezien en begrepen welk een onverwoestbaar liefhebber Gortmans is, zo zij dit al niet wisten. Daar werd nog een schepje bovenop gelegd toen hij mij met Venema de 20x20 verzameling toonde die volgens een minstens zo vernuftig systeem van gestapelde, met bepaalde lege vellen op elkaar sluitende blaadjes onderling verband houdt. Herman de Jongh moet gezegd hebben (wat hij ook van Roozenburgs minutieus kaartsysteem, de middenspelstanden betreffende, heeft gezegd) "Jullie maken het damspel dood, er valt op die manier niets meer te ontdekken".

Och, de opmerking ligt voor de hand, en gek is ze allerminst. Maar datzelfde heb ik ook eens gedacht, toen sedert de 40-er jaren de ontzaglijke race in het zoeken van nieuwe motieven een aanvang nam, en de problemisten zich bijna geen tijd meer gunden er een behoorlijk probleem op te bouwen. En nu? Och het damspel blijkt nog altijd zo ongelooflijk variatie-rijk te zijn, dat het einde er van weg is. Als ik mij ook maar een ogenblik gééf, weet ik eenvoudig niet wat ik het eerst moet noteren en kom ik tijd tekort. Reden waarom een merkwaardig automatisch componeer-systeem (waarover spoedig) eens door mij gevonden, mij nooit, wat mij zelf betreft, heeft getrokken. Ook A.K.W. Damme moet een dergelijke neiging als Gortmans en Venema bezeten hebben, hij had een wetenschappelijke geest (waar is deze meester toch gebleven?).
En wat doet het er tenslotte allemaal toe? Toen Brahms leefde, meende men dat deze een soort sluitsteen van de muziekmogelijkheden was. En toen kwam daar Debussy, en Strawinsky met zijn Petrouska, en Ravel!! Een nieuwe wereld ging open, een wereld die men nimmer gekend had. Schaaf zei eens "als men het maar diep genoeg zoekt". Inderdaad verdwijnen dan alle aanspraken op verwantschap. En "dat" zal wel het laatste woord zijn. In deze wereld werkt ieder naar zijn aard en inzicht, en het terrein kent op hoger niveau nog onberekenbaar uitzicht. Alleen het elementaire staat enigszins achter de vitrines.

[Theo Dijkstra]

Baba Sy 1960-1962 door J.Mertens

[Hanco Elenbaas]

Mooi Theo. Mertens heeft veel tekeningen en karikaturen gemaakt voor ZWART - WIT en voor Het Damspel.

Maar Mertens was bovenal een groot fan van Cornelis Blankenaar. Veel van Blankenaar's artistieke werk is via Ben Springer bij diens zoon Leo terecht gekomen. Maar het ligt voor de hand dat de beroepskunstschilder Mertens ook werk van Blankenaar in bezit heeft gehad. Weet jouw damkennis in de Algarve daar misschien meer van? En weet hij anders ook iets over waar de schilderijen van Mertens zijn gebleven?

Mertens schrijft in ZWART - WIT ergens dat Blankenaar model gestaan heeft voor het schilderij De Messias van de bevriende Rotterdamse schilder Mees, die samen met Blankenaar was opgeleid aan de Rotterdamse Kunstacademie. Misschien komt dit ooit ook nog boven water.

[Hanco Elenbaas]

<center>
Jozef Blankenaar (1834 - 1905) en zijn zoon Cornelis (1876 - 1953) </center>

<center>

Cornelis Blankenaar

</center>

[Theo Dijkstra]

[Theo Dijkstra]

[Theo Dijkstra]

Deze partijen staan NIET in dambase! (de rest volgt later)

[Theo Dijkstra]

[composite]

Van Leeuwen is, als ik me niet vergis, in 1995 op 58-jarige leeftijd overleden. Hij heeft een kleine 20 composities op zijn naam staan, merendeels het kleinere werk (op de grens van eindspel en miniatuur). Eén mooi stukje, gemaakt in samenwerking met Johan van den Boogaard, wil ik hier graag nog eens laten zien.



Wie kan mij wat meer biografische gegevens van Van Leeuwen verschaffen?

[Theo Dijkstra]

[Hanco Elenbaas]

De man links op de foto is de heer A.W. Heijting, directeur van het bedrijf dat tientallen jaren sponsor was van damvereniging Huissen.
Rechts Mansour Kouaté.
De heer Heijting contracteerde Baba Sy hier volgens het Arnhems Dagblad van 25 januari 1962.
Het was de bedoeling dat Baba Sy zich in Huissen zou vestigen en dat hij als chauffeur in dienst zou treden bij de firma Heijting.
Een paar dagen later zou Baba Sy in Den Haag het wereldrecord simultaandammen op 150 partijen brengen.

Bron: pagina 64 en 65 van Symfonie van damfragmenten, 70 jaar dammen in Huissen 1934-2004.