Fries dammen ouder dan Pools dammen?

[Kosmos]

In oar wurd in it Frysk foar tuorrebout is bollepyst.
Zou Eric dat woord willen vertalen?

Ja hoor.
Tuorrebout annex bollepyst heeft vele vertalingen.

Lisdodde
Stoezebout
Toerbout
Sigaar
Biezebras
Negerpiemel
Duvelstokken
Totte
Stienksiharen
Kedoenstok
Stinksigaren
Gele lis
Typha latifolia
Toezebol(t)
Rietsigaren
Lampenpoetsers
Doed'oamer
Doedoamel
Doetebolt
Doedebòlt
Kattestaart
Duilen
Pielepool
Pielepôôt
Pilebout
Pijpsteel
Bolnpeter
Duiker
Donderknuppels
Duvelsknöppels
Kattestart
Wollen wouter
Pluimstok
Pommels
Puup sieharre
Doedebout

Geintje? Ga maar naar de website van het Meertensinstituut.
http://www.meertens.knaw.nl/panel/index ... =0&topic=3

Geweldig wat die toerebouten losmaken in de fantasie van de mensen.

[Kosmos]

Piet, dit is een schitterend verhaal dat ik onlangs nog gelezen heb.
Ik heb namelijk ooit eens een boekwerkje gekregen van mijn oudtante To, die 100 jaar werd.
Ik heb dat prachtboek altijd bewaard. Ik heb het boekje voor me liggen.
Op de voorkant staat het oude vrouwtje met alle dieren en elementen.
Er staan mooie illustraties in van Tseard Bottema.
Als kind vind je het helemaal niet raar dat het water een vraag van een oud vrouwtje beantwoordt, als volwassene is het nogal lachwekkend.
Hoewel er volwassenen zijn die magische verhaaltjes uit andere veelgeprezen, serieus bedoelde boeken letterlijk nemen...
Het verhaal is een parabel: Het leven bestaat uit een grote kringloop.
Spiritueel bezien: Alles komt uit 1 bron en alles zal uiteindelijk naar die

bron terugkeren.
Huorre (Van huorre, huorre, huorre) betekent trouwens letterlijk hoer...
In mijn boek staat okse (os) in plaats van ko (koe).

Dat boekje Tjalling. Is dat in stripformaat? It Ald Wyfke op de voorkant in het zwart met rood en blauw? Schijnt een collecters-item te zijn...

Ja, het is een soort stripverhaal. Op de voorkant staat het âld wyfke in rood, blauw en wit afgebeeld. Lachend bekijkt ze hoe de baarch achterna wordt gezeten door houn, stok, fjûr, wetter, okse, line, mûs en kat.

Er zit nog een tweede boodschap in dit verhaal. Als mensen geen eigenbelang ergens bij hebben doen ze ook niks voor je...
Hoeveel wordt er geboden? Op het boek zit nog een oud prijskaartje. 6,90 staat er op.

[Kosmos]

spuie = overgeven
stokslobberje = pijpen
maitsen (mv) = maden?
bongel = blok
keallefel = kalfsvel
skytbij = strontvlieg
petearje = spreken, een gesprek voeren
muoike = tante
jonkheid = jeugd
huorre = hoer
bonke = bot
slyk = modder
Blauwe Fedde (stiet oan'e doarsherne) = dood

De slimste pleagen foar in skipper binne in lek skip en in lilk wiif.
- De ergste plagen voor een schipper zijn een lelijk schip en een lekke vrouw. (uiteraard een lek schip en een boze vrouw)

Sabeare boartsjen wurdt faak bargebiten.
- zogenaamd stoeien (spelen) mondt vaak uit in ruzie.

Die't trout krijt in bongel oan'e foet.

Degene die trouwt, krijgt een blok aan zijn been.

Het Fries kent veel wijze siswizen over vrouwen:

In wiif dat de bek op'e team hat is in wonder.

Een vrouw die rustig aan de teugel loopt is een wonder.

As de âlde wiven op 't iis komme, wol it waar omslaan.

Als de oude vrouwen op het ijs komen, slaat het weer om.

Mei stikeltrie en froulju moat men tige oppasse.

Voor prikkeldraad en vrouwen moet men erg oppassen.

Ik bin de baas, sei de man mar ik doch wat myn wiif seit.

Ik ben de baas zegt de man, maar ik doe wat mijn vrouw me opdraagt.

It gemak giet foar de eare sei de faam en se sliepte by de boer, dat skeelde har yn it bêdopmeitsjen.

Het gemak gaat voor het fatsoen, zei de vrouw en ze sliep bij de boer, dat scheelde haar in het bed opmaken.

In frouljusrôk lûkt mear as in span hynders

Een vrouwenrok trekt meer bekijks dan een span paarden.

Gjin mâlder guod as froulju; men kin der net mei oerwei en men kin der net sûnder.

Geen vreemder spul dan vrpouwen; je kunt er niks mee en je kunt er niet zonder.

Gebruik jij dergelijke gezegdes wel eens thuis, Piet (bij Piet thuis wonen alleen maar vrouwen)?

[Hanco Elenbaas]

Friesch Dagblad, donderdag, 28 februari 2013

Sneldamtitelstrijd integraal op internet

Blauwhuis | Het Fries kampioenschap sneldammen Fries dammen wordt morgen integraal uitgezonden op Omroplive.nl, het internetkanaal van Omrop Fryslân. Het kampioenschap vindt plaats in café De Freonskip in Blauwhuis, waar ook Johannes Rypma (The Voice of Holland) en Piet Kroes (The Voice Kids) komen aanschuiven. Titelverdediger is Marten Walinga uit Waaksens. De uitzending op internet begint om 19.30 uur en het commentaar zal verzorgd worden door Klaas Jansma.

[Kosmos]

Ziehier de voorkant van de parabel oer it âlde wiifke dat in houten duit foun en dêr kocht hja in baerch foar op'e merk.

[Kosmos]

Bladzijde 1, schitterende illustratie nietwaar?

[Hanco Elenbaas]

Friesch Dagblad, 30 maart 2013

Wereldkampioen komt spelen in Franeker

Franeker | Het Grutmastertoernooi in Franeker pakt groots uit. Het vermaarde evenement in het Fries dammen heeft vier aansprekende namen naar de provincie gehaald. De meervoudig wereldkampioen Anatoli Gantwarg (Wit-Rusland) zal zijn opwachting maken. Net als meervoudig nationaal kampioenen Michele Borghetti (Italië) en Hans Jansen (Nederland). Ook Leopold Sekongo, kampioen van Ivoorkust, is van de partij bij het toernooi dat plaatsvindt van 4 tot 6 april.

[Hanco Elenbaas]

Friesch Dagblad, 5 april 2013

Zelfs een Wit-Rus ziet de potentie van Fries dammen

Franeker | Thuis, op school, op vakantie; wie heeft er niet eens een potje dammen gedaan? Wat veel mensen niet weten, is dat ‘we’ met z’n allen toch vooral de internationale variant van het edele damspel spelen. Minder bekend bij de gemiddelde Nederlander is het Fries dammen. Het vijfde Grutmastertoernoai in Franeker zou daar zomaar eens verandering in kunnen brengen.

Gerard Bos

,,Onbekend maakt onbemind.” Aan het woord is Marten Walinga, organisator van het toernooi en ook deelnemer. ,,Als mensen over dammen praten, gaat het vooral om de internationale variant. De Friese variant heeft de potentie om groot te worden, maar dan moet je er wel open over zijn.” Zie daar, de achterliggende gedachte van dit toernooi.
Het verschil tussen Fries dammen en de Hollandse of internationale variant zit ’m onder meer in het slaan - niet alleen diagonaal maar ook recht - en in het eindspel. Het internationale dammen heeft namelijk één nadeel: er is een grote overmacht nodig om de partij te winnen. Een voorsprong van één of twee schijven verzandt al snel in remise. In het Fries dammen is dat anders. Eén schijf voordeel, of alleen al een voordeel van positie, kan genoeg zijn om te winnen. Het eindspel is juist de spannendste fase van de partij, omdat daarin de beslissingen vallen.

Om de sport te promoten wil de organisatie van het vijfde Grutmastertoernoai in Franeker zo veel mogelijk mensen kennis laten maken met Fries dammen. ,,We hebben een mooi programma tot en met zaterdag”, vertelde Walinga gisteravond bij de opening van het toernooi. ,,Een hoogtepunt is de strijd tussen topdammers van internationale allure. Dat we die hebben weten te strikken om het dammen Fries spel eens te komen spelen, is een unicum. Het is mede gelukt door goede connecties, zoals Harm Wiersma.”

En zo kan het dat dit weekeinde Anatoli Gantvarg uit Wit-Rusland, Leopold Sekongo (Ivoorkust), Michele Borghetti (Italië) en de Nederlander Hans Jansen voor het eerst een damtoernooi volgens de oeroude Friese spelregels gaan spelen. Morgen spelen de vier een rapidtoernooi tegen elkaar, vandaag krijgen ze eerst een masterclass en is er ook nog vrij dammen ’s avonds in de Bogt fen Guné. Daarnaast doen ze mee aan een open eindspeltoernooi met vijf tegen vijf schijven. Daaraan doen ook vier Fries dammers mee.
Die trapten gisteren af met hun onderlinge strijd in het Grutmastertoernoai. De vier zijn Foeke Tiemensma (in 2008 van Hollands naar Fries dammen overgestapt) uit Franeker, Fries kampioen Jelle Wiersma (Wommels), Taeke Kooistra uit Hartwert en Walinga (Waaksens) zelf.

,,Dan zijn wij maar beginners”, lachte Gantvarg, viervoudig wereldkampioen dammen. ,,Ik ga voor de eerste keer de Friese variant spelen. Ik heb via een computer wat geoefend en heb de spelregels bestudeerd. Het is pittig. De gewoontes uit het internationale dammen kun je niet toepassen, het is een ander spelletje.”

De Wit-Rus onderschrijft dat Fries dammen potentie heeft om uit te groeien tot iets groots. ,,In de internationale variant of de Italiaanse, of bijvoorbeeld in Rusland, zie je veel remises. Bij Fries dammen is het eindspel veel spannender. Het gaat meer om winnen. Dat is mooi. Het is tactisch anders dan hoe wij gewend zijn te dammen, maar als je dit de kinderen van jongs af aan leert, zou dit zomaar een hele populaire variant kunnen worden bij heel veel mensen in heel veel landen.”

Zestiende eeuw

Uit onderzoek is gebleken dat de Friese damvariant de eerste variant moet zijn geweest die werd gespeeld op een groot bord van 100 velden. In de zestiende eeuw moet in of rond de oude universiteitsstad Franeker het idee zijn ontstaan op een groter bord te dammen, en niet alleen diagonaal, maar ook recht te slaan. Zo was het Friese dammen was geboren. In Franeker dus. Waar men naast de PC en Eise Eisinga ook het Fries dammen kent. Nu de rest van de wereld nog.

[Hanco Elenbaas]

[composite]

Aah! Descartes sprak Fries!