de Volkskrant, Denksport, 8 februari 2003
Wedstrijdverslag
Ton Sijbrands
Met de twee partijen die ik vandaag en volgende week bespreken zal,
wordt een oude belofte ingelost. Het betreft de meermalen aangekondigde
partijen die Hans Jansen in het Bijlmer-toernooi 2002 tegen Tsjizjov en
Valneris speelde.
Op zich vormde Jansens optreden geen hoogtepunt in zijn carrière: met
een score van vijftig procent (twee overwinningen en dito nederlagen bij
vijf remises) finishte hij in de middenmoot, ver achter Tsjizjov (15),
Valneris (13) en het duo Samb/Thijssen (12 punten). Maar in zijn
puntendelingen met de huidige en voormalige wereldkampioen liet Jansen
zich van zijn beste kant zien.
En vooral ook: van zijn meest creatieve kant. Want in de ontmoeting met
Tsjizjov hanteerde Jansen een gloednieuw openingssysteem dat, hoewel
het er levensgevaarlijk uitzag, wel degelijk speelbaar bleek!
H. Jansen-Tsjizjov
(Bijlmer-toernooi 2002)
1.32-28 17-22 2.28x17 11x22 3.37-32 6-11 4.34-29 12-17 5.32-27
De eerste aanzet tot een volstrekt ongebruikelijke bestrijdingswijze van
de 1.32-28 17-22 2.28x17 11x22-opening.
5...8-12 6.41-37 1-6 7.38-32
Zet de tweede stap.
7...2-8 8.43-38 20-25 9.46-41 14-20 10.48-43 19-23 11.40-34
Schroomt nÃÂet zich op veld 29 te laten vastnagelen, met alle
consequenties van dien. Het ziet er bizar, zelfs a-positioneel uit, maar
Jansen blijkt precies te weten wat hij doet.
11...10-14 12.31-26 22x31 13.36x27 14-19
Via een iets andere volgorde-van-zetten is er nu een stelling ontstaan uit
de partij die Jansen anderhalve maand tevoren in het Nederlands
kampioenschap (Velp, augustus/september 2002) tegen Jeroen van den
Akker had gespeeld!
14.37-31 5-10 15.42-37 10-14 16.41-36
Eén van de pointes van het openingssysteem is dat, zoals Jansen na
afloop van zijn duel met Van den Akker opmerkte, wit op 16...4-10
17.47-42 19-24(?) niet met 18.44-40?? vervolgt (18...14-19! 19.50-44
10-14/17-22! +), maar in plaats daarvan 18.45-40!! speelt.
Behalve 18...25-30?? (20.44-40 +) verliest dan namelijk ook 18...14-19?
(absoluut gedwongen is 17-21x22), en wel door 19.35-30!! 24x35
20.34-30! met dam op 5. Daarbij is het volgende geestige verloop
allerminst ondenkbaar: 20...23x45 21.33-28 25x34 22.39x30 35x24
23.28-22 17x28 24.32x5 12-17 25.38-33! 7-12(?) 26.33-29! 24x33
27.5-19!! 13x24 28.27-21 16x27 29.31x2 +.
Mogelijk was de aanwezigheid van die tactische wending voor Van den
Akker reden de spanningen grotendeels op te heffen met 16...20-24
17.29x20 15x24 18.47-42 (18...44-40? 24-29! gevolgd door 20...14-20!!,
21...23-28 en 23...17-21 +) 18...24-29 19.33x24 19x30 20.35x24 23-28
21.32x23 18x40 22.45x34 17-21 23.26x17 12x41 24.36x47.
(De partij zou uiteindelijk remise worden.)
Tsjizjov pakt de zaken ambitieuzer aan maar zal Jansens provocerende
opzet evenmin weten te weerleggen:
16...17-21 17.26x17 11x22 18.47-42
Bereidt 31-26x27 voor én verhindert 18...12-17? door 19.33-28!,
20.27-22 en 21.34-29 +.
18...4-10 19.44-40 19-24 20.31-26(!) 22x31 21.36x27(!) 14-19
22.27-22(!)
Met behulp van een tijdelijk offertje breekt wit de stand open.
Die actie verdroeg niet het geringste uitstel, want na 22.50-44? 10-14!
was de vijandelijke kettingstelling dodelijk geweest.
22...18x27 23.32x21 16x27 24.29x18 12x23 25.37-32
13-18
Van de aanvalsspeler die Tsjizjov óók is, zou men hier eerder
25...10-14 annex 24-29x29 verwachten.
26.32x21 9-13 27.50-44
Alsof hij de wereldkampioen niet al genoeg getart heeft, permitteert
Jansen zich ook nog een grapje: de schijfwinst 27...23-28? is vergiftigd
vanwege 29.26-21! enz. met dam.
27...8-12 28.34-29(!) 23x34 29.40x29(!)
Door in de hekstelling te gaan staan, voert de witspeler andermaal de spanningen op.
29...18-22
Met zijn laatste zet legt Tsjizjov de schijven 38 en 42 aan banden.
Desondanks moet Jansen hier de beste kansen hebben - daar ben ik zo
goed als zeker van - wanneer hij 'gewoon' dóórspeelt met 30.21-16(!)
Ter illustratie geef ik één van de vele mogelijkheden:
30...3-9 (anders kan wit wél 31.38-32! doen) 31.45-40! 12-18 32.40-34!
10-14 (32...6-11?? faalt op 33.29-23! en 34.33-29 +; en na 32...7-12
33.38-32! 18-23 34.29x7 24-30 35.35x24 20x47 36.7-2 staat het
middenspel-met-dammen gunstig voor wit, op voorwaarde althans dat
deze zich na 36...15-20 niet aan 37.32-28? 22x33 38.39x28 19-23!!! +
bezondigt) 33.26-21!! (gedwongen maar zeer sterk) 33...7-12
34.35-30!! (de inleiding tot een nogal verborgen damzet) 34...24x35
35.29-23! 18x40 36.21-17 12x21/22x11 37.16x18 13x22 38.39-34 40x29
39.33x4 +.
Vermoedelijk kon wit dus goed 30.21-16 spelen. Maar Jansen geeft er de
voorkeur aan zich met behulp van een kleine offercombinatie te
verzekeren van een doorbraak-op-termijn, en daarmee - indirect - van
een puntendeling:
30.35-30?!! 25x23 31.33-28 22x33 32.38x9 3x14 33.21-17! 12x21
34.26x17
Tegen het dreigende overhevelen van 43 naar 16 heeft zwart, ondanks
zijn plusschijf, onvoldoende verweer. Maar de partij is nog niet
afgelopen...
34...19-23 35.43-38 24-30 36.38-32 14-19 37.32-27 23-28
38.42-38! 19-23 39.27-21 20-24!
En niet 39...20-25? wegens 40.38-33! 28-32 41.33-29! 23x43 42.49x27
met winstkansen voor wit!
40.21-16 15-20 41.16-11
Ten koste van een tweede schijf baant wit zich een weg naar de damlijn.
41...7x16 42.17-12 20-25 43.12-8 23-29(!)
Belet nu óók promotie op veld 3.
44.44-40(!) 30-35 45.40-34(!) 29x40 46.45x34 10-14(!) 47.49-44?
In de slotfase van dit gedenkwaardige gevecht gebeuren er onlogische
dingen. Met 47.38-33! 28-32 48.34-30! 25x43 49.49x27 kon wit linea recta
naar remise afwikkelen.
47...24-30 48.38-33?
En hier had 48.34-29! gevolgd door 49.38-33 (49...28-32) en 50.44-40!
35x44 51.39x50 veel betere overlevingskansen gegeven.
48...28-32 49.33-29 32-37?
Maar de anders altijd zo slagvaardige Tsjizjov benut het buitenkansje nÃÂet.
Na 49...14-20! is niet te zien hoe wit ooit nog remise had moeten maken:
zowel na 50.8-2/3 32-38! annex 51...38-43 als na 50.29-23 32-38!
51.34-29 38-42 en 52...42-47 lijkt zwart door overmacht te gaan winnen!
50.29-23 37-41(?)
Opnieuw was 50...14-20(!) op z'n minst kansrijker geweest. Het kán haast
niet anders of beide spelers moeten (tóch) met tijdnood te kampen
hebben gehad, in weerwil van de in het bulletin vermelde bedenktijden
(1.44 u. om 1.51 u.) die - wellicht niet zonder reden - in de uiteindelijke
TDAM-versie ontbreken.
51.44-40!
En zonder 51...35x33 52.8-3 30x39 53.3x36 39-43/44 54.23-18/19 enz. af
te wachten, berustte Tsjizjov in een puntendeling.
Copyright: Sijbrands, T.
Via Roozenburg en Bonnard tot remise
de Volkskrant, Denksport, 15 februari 2003
Wedstrijdverslag
Ton Sijbrands
Vorige week liet ik het even boeiende als originele duel zien dat Hans
Jansen in de vijfde ronde van het jongste Bijlmer-toernooi (oktober 2002)
met wereldkampioen Tsjizjov uitvocht. Maar de partij die Jansen een dag
later tegen Valneris speelde, was zo mogelijk nog spannender en - in de
oorspronkelijke betekenis van het woord - fantastischer.
Vanuit een zelden voorkomende vertakking van de 1.32-28 17-22
2.28x17 12x21-opening bracht Jansen eerst een Roozenburg-opstelling,
en even later een partie-Bonnard op het bord. Vooral tegen een speler als
Valneris, die de reputatie van een begenadigd rekenaar geniet, is dat
vragen om moeilijkheden. Maar de wereldkampioen van 1994 slaagde er
niet in de witte opzet te weerleggen. En na een prachtig offer van Jansen
in de fase waarin de 'Bonnard' al tot een min of meer gewone rechter
vleugelopsluiting was gereduceerd, moest Valneris zowaar alle zeilen
bijzetten om binnen de remise-marge te blijven!
H. Jansen-Valneris
(Bijlmer-toernooi 2002)
1.32-28 17-22 2.28x17 12x21 3.34-29 7-12 4.40-34 1-7 5.45-40 21-26 6.31-27
Veel gebruikelijker is 6.50-45 (onder meer Valneris-Elenbaas, Bijlmer-
toernooi 2002) of direct 6.38-32 (onder meer Clerc-Valneris, WK 2000).
6...19-23 7.35-30?!!
Jansen geeft zijn vorige zet het scherpst denkbare vervolg.
7...20-25 8.40-35 14-20(!) 9.30-24 11-17 10.50-45 10-14 11.44-40 14-19 12.35-30
Wie B zegt (9.30-24), moet ook C zeggen. Evenals Sjtsjogoljev in diens
beroemde 3e matchpartij tegen Koeperman (WK 1961) is Jansen vrijwel
verplicht de 'Roozenburg' in een partie-Bonnard te transformeren: na
bijvoorbeeld 12.37-31? 19x30 13.35x24 26x37 14.41x32 9-14! en
15...14-19 enz. zou wit rechts te weinig schijven hebben om de aanval
tegen 24 tot staan te brengen. Mijn intuïtie zegt me dat de Bonnard onder
de gegeven omstandigheden (met vijandelijke basisstukken op 2, 4 én 3!)
de beste kansen aan zwart laat, maar dat zal er in de partij in het geheel
niet uitkomen!
12...17-21 13.37-31 26x37 14.41x32 12-17 15.46-41 7-11 16.49-44 18-22
Valneris ruilt de gesloten vorm in voor een open versie van de Bonnard.
Daar is vermoedelijk niets tegen, maar voor de opmars van 5 naar 14
viel - evenals op de 12e zet - voor mijn gevoel óók veel te zeggen.
17.27x18 23x12 18.32-28 9-14
En vooral niet 18...5-10? wegens 19.36-31!! met schijfwinst of dam,
bijvoorbeeld 19...21-26(??) 20.40-35! en 21.44-40 + of 19...2-7(??)
20.31-27! 21x23 21.29x18 12x23 22.33-28 +.
19.36-31!?
Door 36 naar 26 over te hevelen, een manoeuvre die zwart uitsluitend
met het wanstaltige 18...2-7 kon tegengaan, creëert wit in elk geval een
zeker tegenwicht voor de levensgevaarlijke omhelzing aan de andere
bordrand. Maar volwaardig tegenspel krijgt hij er mijns inziens (nog) niet
mee, zoals uit de eerstvolgende aantekening moge blijken.
19...12-18 20.31-26!? 2-7 21.41-37 7-12?
Bij de inrichting van zijn stand begaat Valneris een kostbare fout.
Na een opbouw met 21...8-12!, gevolgd door hetzelfde plan als in het
partijverloop (22.37-32 18-22! 23.42-37 21-27! 24.32x21 16x27), is niet
te zien hoe wit ooit nog aan materiaalverlies had kunnen ontkomen.
Dit temeer daar zwart middels 25/27...4-9! de tactische wending
26/28...27-32! enz. (met dam op 49 of slag naar 36) in de stand kan
vlechten!
22.37-32 18-22 23.42-37 21-27 24.32x21 16x27 25.47-41 27-31 26.41-36
31x42 27.48x37 12-18 28.37-31!
Mogelijk rekende Valneris op 28.28-23? 19x28 29.29-23, waarop hij via
29...20x29!! 30.23x21 28-32!! 31.38x20 29x49 naar dam had
gecombineerd. Met de tekstzet daarentegen stelt Jansen voor de eerste
maal in deze partij - maar allerminst voor het laatst! - een damdreiging
naar 2 aan de orde: (28...5-10?) 29.28-23!, 30.24-19! en 31.31-27 +.
28...8-12 29.38-32(!)
En zo brengt wit het verstopte stuk op 43 tot leven. Niet dat hij van de
afwikkeling 29...18-23 30.29x16 20x49 31.32-27 22x33 32.39x28 49x21
33.16x27 niets te duchten zou hebben (na 33...3-8! is wit nog lang niet uit
de gevarenzone), maar het laat zich begrijpen dat de zwartspeler
vooralsnog op groter wild jaagt.
29...3-8 30.43-38 5-10
Niet beter is 30...11-16, omdat zwart na het brutale 31.31-27! 22x31
32.36x27 (met de damdreiging 33.28-23!! enz.) onder geen beding
32...17-21? 33.26x17 12x21 mag spelen wegens 34.27-22!!, 35.29-23!!,
36.28-23! en 37.38-32 enz. met vernietigende rondslag! Maar 30...4-9
was een serieus alternatief voor de tekstzet.
31.31-27! 22x31 32.36x27! 17-22 33.28x17 11x31 34.26x37 18-22
Vooral na 34...12-17? 35.32-27!! waren de witte kansen volledig uit de
verf gekomen. Immers: op 35...6-11/4-9 levert 36.27-22!! en
37/38.29-23 enz. een (winnende) dam-voor-twee-stukken op, 35...19-23
maakt de damzet 36.24-19! enz. mogelijk, en na 35...8-12 36.33-28! 6-11
37.37-31! enz. lijkt hij positioneel te gaan winnen!
35.37-31! 12-18 36.32-27!
Natuurlijk niet 36.32-28? wegens 36...19-23! +.
36...6-11 37.38-32! 8-12 38.33-28! 22x33 39.39x28
Langzaam maar zeker neemt Jansen de leiding helemaal over. En als hij
in de diagramstand tweemaal achtereen had mogen 'passen', had hij zelfs
ronduit gewonnen gestaan!
39...12-17 40.31-26 11-16
41.29-23 18x29 42.24x33 4-9
En niet 42...13-18? 43.27-21! +.
Bij een 'normaal' vervolg was het nu op een min of meer gelijkwaardige
puntendeling uitgedraaid. Men zie: 43.40-35 13-18 44.44-40 19-23
45.28x19 14x23 46.33-29 10-14/9-13 47.30-24 9-13/10-14 48.35-30
14-19 49.40-35 17-22 50.45-40 22x31 51.26x37 16-21 52.37-31 18-22!
(maar vooral niet 52...21-26? 53.31-27 met stijlvolle winst voor wit!)
53.29x16 20x29 54.34x14 25x45 55.16-11 45-50 56.11-7 (of 56.11-6
50-45 enz. =) 56...13-19! 57.14x23 50-45 met remise.
Maar Jansen onderneemt nog een hoogst opmerkelijke winstpoging:
43.26-21!! 17x26 44.28-22!
Een schitterend offer. Een van de pointes luidt 44...19-23? 45.33-29!!
13-19 46.29x18 19-24 47.30x19 14x12 48.22-18! 12x23 49.34-30 25x34
50.40x18 met uitstekende kansen op winst door overmacht na 50...16-21
51.27x16 26-31 52.16-11! 31-36 53.11-7! 36-41 54.7-2! 41-47
(54...41-46?? 55.44-40! +) 55.18-12; een grappige variant ter illustratie:
55...47-33(?) 56.12-7!! 33x50 57.7-1 50-17 58.32-28!! 17x50 59.1-6 +.
44...20-24(!) 45.40-35 14-20(!) 46.44-40 9-14(!)
Valneris moet tot elke prijs veld 9 ontruimen, omdat hij na 46...10-14?
(of een opstelling met 45...15-20? en 46...10-15) 47.32/33-28! 16-21
48.27x16 26-31 49.16-11 enz. in een zeer slecht macro-eindspel verzeild
zou raken.
Merk overigens op dat wit het tegenoffer 46...9-14 en 47...13-18 niet goed
uit de weg kon gaan: 46.33-28 9-14 47.22-17? 13-18 was beslist te hoog
gegrepen geweest, mede vanwege de verraderlijke finesse 48.28-22?
19-23!! enz. met winnende dam op 49.
47.33-28 13-18 48.22x13 19x8 49.30x19 14x23 50.28x19 10-14 51.19x10 15x4
De kruitdampen zijn opgetrokken. Wit staat nog steeds duidelijk beter,
maar winst zit er niet meer in.
52.32-28 8-12 53.28-22 12-17 54.22x11 16x7 55.34-30 25x34 56.40x29
7-12 57.35-30 12-18 58.30-25 18-22 59.27x18 26-31 60.25x14 31-37
61.18-13 37-41
Op dit moment werden de punten gedeeld: na 62.13-8 valt het stuk op 14,
en op 62.14-9 volgt de elegante remise-forcing 62...41-47! 63.29-23
47-41! 64.23-18 41-19!! =.
Een geweldig gevecht, waarmee beide spelers veel eer inleggen.
Copyright: Sijbrands, T.
