Coup de Heer, of Coup de Haas ?

[Hanco Elenbaas]

373126374742374828221728332224422218132243384233390648303504
Marcel Everloo - Jan Wielaard 2-0
onderlinge ADG (2004)

[Hanco Elenbaas]

In Het Damspel van 1906 lijkt de maker van het gedicht, 'een eenvoudige boer', een ander dan de 'vriendenhand' die de Coup Aris de Heer bezorgde.

Ben Springer schreef in 1958: "Of Bouman alleen de dichter is of tevens de schenker van de stand is niet duidelijk."

Jan de Ruiter laat weten dat volgens hem Bouman niets te maken heeft met de diagramstand, alleen met het gedicht. De stand is volgens Jan aangeboden door Willem Vijn, de penningmeester van de dambond, zoals te lezen is in Jan de Ruiter's serie over Aris de Heer.

http://www.hoofdlijn.nl/hoofdlijn/arisdeheer/arisl.html
http://www.hoofdlijn.nl/hoofdlijn/arisdeheer/aris2.html
http://www.hoofdlijn.nl/hoofdlijn/arisdeheer/aris3.html

Jan de Ruiter is het dus niet eens met wat Jan Wielaard in 1985 in Dammen heeft verkondigd, dat het gedicht gemaakt is door E.G. Dettmeijer en de stand afkomstig is van Bouman:






Jan de Ruiter schrijft verder dat hij tijdens genealogisch onderzoek ontdekt heeft dat Aris de Heer en Willem Vijn familie van elkaar waren en dat het dus mogelijk blijft dat De Heer en de vader van Vijn elkaar behalve op een damtoernooi ook op een verjaardagsfeestje ontmoet hebben, en daar een partijtje gespeeld hebben waarbij vader Vijn de slagzet om de oren kreeg. "Maar goed, daar komen we dus nooit achter", aldus Jan de Ruiter. Het wordt tijd dat er eens wat dammers bij leven toegang verdienen tot de Akashakroniek. Dan is het raadsel snel opgelost en kunnen er ook wat andere partijen van Aris de Heer worden toegevoegd aan Turbo Dambase en Toernooibase.

[Hanco Elenbaas]

Illustratie bij de laatste aflevering van Jan Wielaard's serie over Klaas de Heer


Uit Govert Westerveld's PRAKTISCHE VOORBEELDEN VAN HET "WESTERVELD - SYSTEEM"
http://www.damasweb.com/dutch/Westerveldsysteem.pdf

Minder bekend is wellicht dat Aris de Heer van oorsprong geen boer was. Hij werd in 1806 te Schermerhorn geboren, en werd aanvankelijk onderwijzer. Toen hij evenwel in kennis kwam met een knappe boerendochter in de Beemster, is hij zich in de stiel van zijn schoonvader gaan bekwamen. Hij heeft gewoond op de boerderij waar in 1960 de heer S.C. Bleeker, Jisperweg, het veehoudersbedrijf uitoefende, totdat de boerderij enige jaren geleden verbrandde. In deze boerderij enige jaren geleden was nog de originele "damkamer" aanwezig toen de heer Bleeker op de boerderij kwam. Hij heeft deze kamer, die te groot was voor normale bewoning, in tweeën laten verbouwen.

[Hanco Elenbaas]

Aris de Heer wordt beschouwd als de de grootste dammer van de 19e eeuw. Partijen van zijn hand zijn echter niet bekend, en dam-historici hebben niet veel meer kunnen vinden betreffende zijn damactiviteiten dan een paar plaatselijke damtoernooien. Zijn gehele reputatie is dus gebaseerd op mondelinge overlevering, en het is onduidelijk wat legendevorming is, en wat niet.

In een fraaie artikelen reeks heeft Jan de Ruiter zijn onderzoek naar Aris de Heer gepubliceerd. Hierdoor is een duidelijker beeld ontstaan wie deze de Heer nu eigenlijk was. Maar schriftelijke damtechnische overlevering, die is er niet ..
Hoewel, de Ruiter vermeldt dat in 1906 plotseling de volgende stand opdook :



Wit wint middels de mooie combinatie 1. 48-43!! 26x37 2.47-42 37x48 3.28-22 17x28 4.33x22 24x42 5.22-18 13x22 6.43-38 42x33 7.39x6 48x30 8.35x2..
Een citaat van de Ruiter :
Het Damspel publiceerde in 1906 in het 2e nummer de stand bij het artikel over Aris de Heer met als bijschrift: 'In dezen stand, deed Aris de Heer een schitterende combinatie, waarmede hij de partij uitmaakte'. Suggestief onder dit bijschrift: Midden-Beemster 28 Sept. 1874. J. Bouman[19].
Deze stand heeft, mede door de strijd tussen de dambonden van J. de Haas en C.H. Broekkamp, heel wat stof doen opwaaien. Zonder verdere toelichting plaats men in het volgende nummer van Het Damspel de oplossing.
In 'De Amsterdammer' van 15 september 1907 komt C.H. Broekkamp op deze stand terug:
"Ik stond dan ook verbaasd toen, ten vorige jaren (Broekkamp verwijst naar Het Damspel) plotseling een stelling of combinatie verscheen, met daarbij het bericht, dat deze afkomstig was van Aris de Heer, en door hem uitgevoerd in een spelende partij. Wetende tot welke onjuiste voorlichtingen dikwijls onbeschroomd wordt overgegaan, kon ik niet anders dan ook hier de juistheid in twijfel trekken; te meer daar ik reeds veel werk had besteed aan het zoeken naar schriftelijke overblijfselen van dien meester, echter zonder gevolg. Nu ben ik een groot minnaar van dit spel, en zijn geschiedenis interesseert mij te veel, dan dat ik het hierbij mocht laten. Ik ging onmiddellijk op onderzoek uit en sprak hierover in den eersten plaats met een zoon van bedoelden meester, de alom bekend en geachte Jan de Heer, voorzitter van de Beemster Damclub. En wat bleek nu? Volgens verklaring van deze waarheidlievende dam-amateur wist hij, noch zijn geheele familie, van het bestaan dier zet iets af."

Er is over de Haas geschreven dat hij in zijn publicaties sterk heeft bijgedragen aan de mythevorming rondom Aris de Heer. Toen ik in "Het Damspel", van de Haas en Battefeld , gepubliceerd in 1908, dan ook de volgende partij naspeelde, vielen de overeenkomsten met de "Coup de Heer" wel erg op.

de Haas,J - Koomen,M
Amsterdam (geen datum)
1.35-30 17-21 2.40-35 11-17 3.44-40 7-11 4.50-44 1-7 5.31-26 20-25 6.33-28 18-23?! 7.30-24! 19x30 8.35x24 13-19 9.24x13 9x18 10.28x19 14x23 11.32-27 21x32 12.37x19 4-9 13.38-33 9-14 14.33-29 14x23 15.29-24 17-21 16.26x17 11x22 [ Zwart heeft het materiaal teruggewonnen maar schijf 24 is sterk, zwarts lange vleugel is gehavend : 5,10,15 en 25 staan slecht. ] 17.40-35 8-13 18.44-40 3-8 19.41-37 7-11 20.37-31 11-17 21.31-26 13-19 22.24x13 8x19 23.46-41 2-8 24.36-31 10-14 25.41-36 5-10 26.42-38 8-13 [ Verijdelt de damzet 27.26-21, 28.38-32, 29.39-33 en 40.35x2 ] 27.38-33 6-11 28.47-42 14-20 29.42-38 20-24 30.49-44 15-20



En in de diagramstelling volgde :

31.26-21!! 17x37 32.48-42 37x48 33.33-29 24x42 34.43-38 42x33 35.39x6 48x30 36.35x4 2-0

Een nagenoeg identieke inleiding, een schijf die naar 48 wordt gebracht en tot dam wordt gekroond, dan een schijf naar 42. Vervolgens 43-38.. met een slag naar 6, waardoor de zwarte dam moet slaan en wit de eindslag kan uitvoeren. Alleen loopt die eindslag naar een ander veld, bij de Heer oogt het daarom wat efficiënter. Het kan geen toeval zijn dat de grote propagandist van het damspel Jack de Haas in zijn praktijk een slagzet uitvoert die in iets aangepaste vorm dan ineens in zijn tijdschrift opduikt als creatie van Aris de Heer.
Bekijk de twee diagrammen en de slag en ik denk dat mijn suggestie dat dit een "Coup de Haas" is in plaats van de "Coup de Heer" voor de hand ligt.

Het aantal bronnen wat ten grondslag ligt aan deze suggestie is echter klein. Dus wellicht dat er ooit al eens iets over geschreven is ?

Volgens het boekje 'Tous les thèmes du jeu de dames' van Louis Coutelan en Rodolphe Cantalupo voerde Jack de Haas de door jou vermelde combinatie uit tijdens het NK 1908, terwijl, zoals gezegd, reeds in de eerste jaargang van Het Damspel in april 1906 melding werd gemaakt van de Coup Aris de Heer.

[Schaakmeester]

In mijn post van 25 juli heb ik dit boekje al genoemd, inclusief de iets aangepaste stand. Helaas bleek me vervolgens uit controle dat er in het kampioenschap van 1908 niet zo'n partij gespeeld werd !
Dat is wel het jaar dat het boek van de Haas en Battefeld is gepubliceerd waarin de partij met combinatie van de Haas (voor het eerst?) te vinden is.

[Hanco Elenbaas]

Dichtbij.nl, 28 maart 2012

Edams Museum geeft aftrap

Door de dichtbijredactie (Witte Weekblad)


Voorzitter Peter Sluisman laat een van de pentekeningen zien van schilder Simon de Heer.
(foto: Johan W. Koopmans)


EDAM - Bij binnenkomst in het Edams Museum (Oude Raadhuis Edam) valt direct het houten model van een watermolen op. Het is een van de 43 molens die de Beemster indertijd drooggelegd heeft. Het thema van de nieuwe expositie gaat over deze jubilerende polder 'Beemster 400 jaar'. Een belangrijk deel van de tentoonstelling wordt ingenomen door de Beemster schilder Simon de Heer. Met deze expositie geeft Edam eigenlijk de aftrap van een periode waarin de Beemster volop in de schijnwerpers staat. Na het Edams Museum volgen binnenkort ook de musea in Middenbeemster en De Rijp.


De voorzitter van het Edams Museum, Peter Sluisman, is blij dat het museum het komend seizoen weer een geslaagde en volwaardige expositie heeft. 'Het is toch elk jaar weer spannend. Wat zullen we nu weer als thema kiezen? Dit keer waren we er eigenlijk snel uit. Het is dit jaar precies 400 jaar geleden dat het Beemstermeer door het werk van vele molens droog kwam te vallen. We vonden het heel leuk om daar, als museum, aandacht aan te schenken. En niet alleen de jubilerende polder krijgt de aandacht die het verdient, ook de Beemster schilder Simon de Heer is alom vertegenwoordigd.'

Simon de Heer (1885 - 1970) werd geboren als boerenzoon aan de Jisperweg in de Beemster. Als 14-jarige liet hij zich inspireren door het weidse polderlandschap van droogmakerij De Beemster. 'Als je ziet wat hij als 14-, 15-jarig jongetje voor prachtige pentekeningen maakte. Echt ongekend. En dat geldt ook voor zijn schilderijen. En hij heeft er heel wat gemaakt. Productief was hij zeker en hij kon er goed van leven. In deze expositie hebben we vooral zijn werken opgenomen die hij gemaakt heeft in de Beemster en omgeving.'

Naast de schilderijen, etsen en tekeningen van Simon de Heer bestaat de expositie uit thema's die direct verband hebben met 'Beemster 400 jaar' en worden diverse bijzondere Beemsterlingen belicht zoals schrijfster en dominees vrouw Betje Wolf en de schilder Carel Fabricius. Ook de bekende damclub Aris de Heer passeert de revue. Voor bezoekers van het museum is het tevens mogelijk een 7 minuten durende film te bekijken. In de nabije toekomst kan tevens een fietsroute gemaakt worden door het gebied met de musea Edam, de Beemster en De Rijp als de voornaamste pijlers.

Ook dit keer zullen basisscholen uit Edam en Volendam persoonlijk benaderd worden. De gastlessen en bezoeken aan het museum en de tentoonstelling van de hoogste groepen zijn altijd een succes.

De tentoonstelling wordt donderdag 5 april officieel geopend en is te bezichtigen van zaterdag 7 april tot en met zondag 28 oktober op dinsdag tot en met zaterdag van 10.00 tot 16.30 uur en zon- en feestdagen van 13.00 tot 16.30 uur.