Damspel museumstuk of eigentijdse denksport?

[Henk de Witt]

Het dammen anno 2015 vertoont twee geheel verschillende gezichten. Enerzijds verkeert de hedendaagse dammer in paradijselijke sferen. Zoveel mooie toernooien het hele jaar door! WK’s en NK’s die vanuit de luie stoel live te volgen zijn. Anderzijds zijn er zorgen. Op de toernooien ziet men veel dezelfde, veelal wat oudere gezichten. Het ledental van de KNDB daalt. Graag wijs ik op twee belangwekkende publicaties.
Hou verbazingwekkend verguisd damspel in ere (Volkskrant, 3 november 2015) van Arne van Mourik.
En

BD2012.pdf

Bert Dollekamp in HD

(927.17 KiB) Downloaded 298 times

Koester de krimp! Het Damspel mei 2012 van Bert Dollekamp.
Bert gebruikt de (mooie!) metafoor van de ondergang van de Titanic terwijl het orkest doorspeelt. Er is ook een versie van dit verhaal waarbij een flink deel van de opvarenden blijft dansen. Dansen wij dammers op een zinkend schip? Bert bepleit een realistische koers met verwijzing naar de tijdgeest. Arne doet een oproep om het tij te keren: ‘Hoe maak je een zieltogende sport, door de krimp logischerwijs ook ontdaan van voldoende kader en blikvangende schrijvers, weer populair?’
Vanuit mijn ruim dertigjarige ervaring als damspelpromotor kan ik niet anders dan het realisme van Bert onderschrijven. En laten we vooral blijven dansen, oftewel genieten van ons mooie spel. Anderzijds denk ik, nee meen ik zeker te weten op basis dezelfde ervaring, dat ik Arne een riem onder het hart kan steken. We kunnen het tij keren. Deze tegenstrijdigheid in mijn denken berust hierop: Het dammen heeft op een geweldige manier gebruik gemaakt van de moderne technologische mogelijkheden. En er is op dat gebied nog heel veel mogelijk. Denk aan de animatietechniek waarmee we de fabelachtige combinatieve mogelijkheden van het spel kunnen demonstreren en een breed publiek kunnen bereiken. In sociaal opzicht echter is de damwereld achtergebleven. Ook het denken over het spel (remisemarge, zie de draad ordinair schijven jagen) en public relations kan wel wat modernisering en flexibiliteit gebruiken. Onderstaand een verhaal over het vrouwendammen om verouderde denkbeelden te illustreren.

Vrouwendammen in Delft
In 1984 ging ik uit eten met een vriendin. Zij had mij weleens verteld dat zij als kind dammen erg leuk vond en het thuis vaak speelde. Toevallig was het clubavond van mijn club DOS en ik stelde voor om daar later op de avond een kijkje te nemen. Zij vond het een mooi, haast ontroerend gezicht, al die oude mannetjes zo geconcentreerd gebogen boven het dambord. Oude mannetjes? Het merendeel was aanzienlijk jonger dan ik nu zelf ben (volgend jaar word ik 70). Het is goed om de damwereld eens te bekijken door de ogen van een buitenstaander. Het was mij vaker opgevallen dat veel vrouwen dammen een leuk spel vonden. Waarom waren dan bijna alle clubs vrouwloos? Ik hield in mijn achterhoofd dat ik daar op enig moment iets aan wilde doen. In 1991 was het zover. Samen met mijn kompaan Eef Horsten organiseerde ik het Delfts kampioenschap voor vrouwen. De voorzitter van DOS berispte mij. Op de poster die her en der in de stad hing stond Vrouwenkampioenschap. Een ernstige fout. Wist ik dan niet dat dit Dameskampioenschap moest zijn? Oh. Eef en ik scharrelden de nodige middelen bij elkaar. De KNDB droeg ook een zuinig bedragje -de scepsis was voelbaar- bij uit het rijkelijk gevulde Promotiefonds. Tweeëntwintig vrouwen meldden zich. Café De Koophandel stelde de mooie Schouwzaal beschikbaar. De publieke belangstelling was onverwacht groot. De lokale en regionale pers was aanwezig. Vlak voor aanvang ontstond enige deining. Het bestuurslid dat had aangeboden de damborden te brengen kwam met oude, aftandse borden aanzetten en een kist met oude schijven van uiteenlopende grootte. Het bestuur vond het zonde om voor dit evenement goed materiaal te gebruiken. Na een pittige discussie werden alsnog snel fatsoenlijke borden gehaald met bijbehorende kistjes schijven. Het werd een heel leuke middag, door een deel van het gezelschap 's avonds voortgezet in café De Stapperij. De herfstbok smaakte goed.
Een week later werd ik op de clubavond ontboden bij het bestuur. Men deelde mij mee dat het Vrouwenkampioenschap weliswaar een geslaagd evenement was geweest, maar niet voor herhaling vatbaar. Hoe??? Een bestuurslid, overigens een bijzonder aimabel mens en begaafd problemist ook, dit terzijde, gaf uitleg. ‘Zonde van de tijd en energie. Die vrouwen worden toch nooit lid.’ De dominante groep mannen op de club kende in verband met dammen maar één soort vrouw, de dammersvrouw. Dat was een vrouw die eenmaal per jaar de club bezocht ter gelegenheid van de jaarlijkse feestavond met taart, bingo en verloting. Een vrouw die zich er af en toe over beklaagde dat manlief wel erg veel van huis was teneinde de damsport te bedrijven, vaak laat thuis kwam met kleren die naar rook stonken.
Ik dacht dat het aimabele bestuurslid wel eens gelijk kon hebben dat vrouwen geen lid wilden worden. Vanwege opvattingen als de zijne! In dit verband wil ik het begrip sociaal aantrekkelijke omgeving introduceren. Mensen worden niet alleen lid van een club omdat ze de hobby of sport die daar bedreven wordt aantrekkelijk vinden, maar ook en vooral omdat ze zich daar prettig voelen.
Tien jaar later was DOS ondanks alle weerstand en tegenwerking een gemengde club geworden. Met acht vrouwelijke seniorleden, twaalf meisjesleden en rond de club nog een groep van zo’n zeven, acht vrouwen die niet wekelijks op een club wilde dammen. Zij werden geen lid maar deden wel regelmatig mee aan toernooien op de club. Enkele oudere mannelijke leden weigerden een tijdlang om tegen een vrouw te dammen. De deelname van vrouwen aan het clubleven heb ik als een enorme verrijking ervaren. De club werd gezelliger en socialer.

Het vrouwendammen in bovenstaand voorbeeld is maar één van de vele mogelijke invalshoeken om te illustreren dat het damspel wel degelijk te populariseren is. Niet tegen de tijdgeest in, maar door de tijdgeest proberen te begrijpen en op tijd te moderniseren. Dus Arne, het kan.
Maar ik kan er ook niet om heen dat de bloeiperiode van DOS (waarvan ik overigens geen lid meer ben) allang voorbij is. De club staat er nu slechter voor dan ooit. Op een doorsnee clubavond komen gemiddeld zo'n acht mensen. De helft is rond de tachtig jaar. En ja, dan kom ik bij het realisme van Bert: ‘We hebben de laatste dertig jaar aangetoond niet in staat te zijn leden structureel (vetgedrukt door mij HdW) te behouden.’
Er lijkt sprake van een vicieuze cirkel. Het kan, maar het gebeurt niet. Het gebeurt niet en dus kan het niet.. Baron von Münchhausen kon zich aan zijn haren uit het moeras omhoog trekken, kan de damwereld dit ook?

NB Het voorbeeld van het vrouwendammen bij DOS is vrij extreem. Er zijn uiteraard vele clubs waar ook toen al aanzienlijk moderner werd gedacht. Maar hoe zit het met de sociale aantrekkelijkheid?

[Fred van Amersfoort]

Kijk, dit vind ik dus wel een goed stuk van Henk de Witt. Helder en met een visie en onderbouwing. Vernieuwen kan op vele manieren en behelst meer dan het remiseprobleem. Zelf zie ik als onderliggend probleem ook de wet van de remmende voorsprong. Vroeger was een dammer in een dorp al snel een koning onder de blinden. Na het gericht professionaliseren, zoals openen bondsburo, centrale trainingen, betalingen etc werd het nivo vele malen hoger. De voormalige helden van kleine clubs bleken in werkelijkheid bescheiden schuivers. Dat had moeder de vrouw thuis niet door natuurlijk. Toen die te optimistisch schijnstatus verdween was voor velen de lol er ook wel af. Ik spreek hier niet de ultieme waarheid maar zoek naar onderliggende factoren voor het verval. De Witt heeft gelijk dat er "een museumstatus" aankomt. Zo verliep het ook in Belgie. De oplossing kan dus zijn meer de massa aan te spreken, aantrekkelijker te worden door plezier in het spelletje zelf en een prettig clubklimaat. In de jaren 70 damden er in mijn woonplaats nog 70 mensen binnen de clubavond. Ongeveer de helft schoof snel om daarna te kunnen kaarten en te drinken. Remise was toen niet het probleem maar juist de (dubieuze) oplossing voor een lange avond sociaal plezier. Liever dus dat dan nu een clubavond met 1,5 man en een paardenhoofd. En leri, jij weet alles beter dus negeer mijn inbreng gerust.

[Henk de Witt]

Leren van de hockeybond
Zojuist mijn artikel Damspel, museumstuk of hedendaagse denksport? in iets uitgebreidere vorm aangeboden aan Het Damspel. De uitbreiding zit hem vooral in een paar tips aan KNDB-bestuur en Bondsraad: Geef promotors van het damspel niet alleen complimenten en prijzen, maar probeer van hen te leren. Nodig eens bestuurders van de hockeybond uit om te vertellen hoe zij het imagoprobleem waar hockey enkele decennia geleden mee kampte hebben geanalyseerd en vervolgens een samenhangend pakket van moderniseringen hebben doorgevoerd. Het ledental van de hockeybond verdubbelde binnen tien jaar.

Bestuurscultuur en Bessel Kok
Ik ben me er van bewust dat een en ander gemakkelijker is gezegd als gedaan. KNDB-bestuur en Bondsraad zijn onderdeel van de damcultuur. Zij verdienen respect voor het werk dat ze verrichten, maar ik zie er zo een twee drie geen charismatische mensen die beseffen dat er een cultuuromslag nodig is. Dat valt hen niet te verwijten. Simpel gezegd zijn het ook maar Jan en Piet die bij jouw of mijn clubje spelen en het er het beste van proberen te maken. De weinige denkers (paradox?) die de damwereld telt, voelen er weinig voor om hun energie te verspillen in een behoudende, afwerende bestuurscultuur. Ook hen valt weinig te verwijten.
Ik heb wel eens geprobeerd om buitenstaanders met bestuurlijke, innovatieve kwaliteiten en affiniteit met denksport, te interesseren voor de damsport. Onder het motto Vreemde ogen dwingen. Zonder succes, helaas, maar ik kan hen goed begrijpen. In dit verband moet ik denken aan Bessel Kok. Kok is een initiatiefrijke man, topman in het bedrijfsleven (nu in Tsjechië bij Cesky Telecom). Hij was een enorme schaakpromotor en heeft nog kandidaat gestaan als voorzitter van de wereldschaakbond FIDE. Ik weet dat er ooit contacten waren met hem om de damwereld op te stoten in de vaart der volkeren. Plotseling was hij uit beeld. Weet iemand de achtergrond van dit verhaal?

Het Damspel
De huidige bestuurscultuur heeft ook zijn weerslag op Het Damspel. Het is een blij blad. De mensen in Drenthe die zeer goed bezig zijn, worden uitgebreid in het zonnetje gezet. En zij verdienen het! Alom vrolijke kiekjes van prijswinnaars. Over kindertjes die weliswaar niet meer leren dammen van hun ouders, maar geen probleem dat doet de vertederende Pinky online. Mijn goede vriend Fred Ivens schrijft opgewekt over het EK Veteranen in Bulgarije, waar het bier goedkoop was en de polonaise werd gelopen. Niets mis mee, als men van dammen, bier en polonaise houdt. Bij dit blije blad passen geen nare verhalen over krimpend en vergrijzend ledenbestand, over 95% remises bij het topdammen, over het alsmaar teruglopende financiële draagvlak. Het is mij toch een beetje te blij, iets te positivo, iets te (vrij naar Reve) het gaat beroerd maar daar praten we niet over want verder gaat het hartstikke goed. Zwijgen over problemen is doorgaans geen goede remedie om ze op te lossen.
Enkele miljoenen mensen dammen wel eens of hebben gedamd. We hebben de tijdgeest niet mee, maar 5.000 KNDB-leden is echt te weinig. We doen iets niet goed.