De Haas als schaakspeler

[Schaakmeester]

Terwijl ik op zoek was naar iets heel anders, trof ik in oude kranten verwijzingen aan naar de legendarische dammer Jack de Haas als kundig schaker. Bijvoorbeeld in "Het nieuws van den dag", op 2-10-1907
Zaterdagavond a.s. zal den Heer J.de Haas voor leden en introducés van de "Dam- en Schaakclub Aris de Heer", te Midden-Beemster, een simultaan seance geven, tegelijkertijd in dam en schaak. Een dergelijke seance is geheel nieuw.
Dat is inderdaad niet gebruikelijk, in de huidige tijd kan ik me Jan Voormans, Jannes van der Wal en Erik Hoeksema - in chronologische volgorde van evenement - herinneren die met succes een gecombineerde dam- en schaaksimultaan hebben gehouden.

Goede schakers die ook goed konden dammen, of vice versa, daar is niet zoveel van bekend behalve Klaas de Heer en de genoemde denksporters. Ron Heusdens is de koning van de denksport triathlon, maar ik heb hem helaas nooit zien schaken, en ook geen gepubliceerde schaakrating kunnen vinden. Ton Sijbrands heeft op het niveau van een goede clubschaker gespeeld, en werd ook clubkampioen bij een kleinere schaakvereniging. Jan Voormans is volgens mij de enige speler die zowel bij dammen als schaken , als vaste kracht in de hoogste landelijke klasse van de bondscompetitie is uitgekomen. Bij Excelsior in de damcompetitie, en bij Eindhoven sv. in de schaakcompetitie - een team wat in 1984 kampioen van Nederland werd.

In vroeger tijden kwam het vaker voor dat beide denksporten gecombineerd werden. Isidore Weiss schijnt geschaakt te hebben, maar resultaten zijn niet te achterhalen. Gaston Beudin heeft een schaakboekje voor beginners geschreven waarin verhaald wordt van vele prijzen in schaaktoernooien. Maar dat is zijn eigen formulering, in de reguliere bronnen zijn geen aansprekende resultaten terug te vinden.
De enige spelers die aantoonbaar sterk speelden in beide disciplines waren de Beemster boer Klaas de Heer (won een goede schaakpartij van wereldkampioen Adolf Anderssen in 1862 en werd derde in het internationale damtoernooi van Amiens in 1886) en de Franse dammer, organisator en auteur van een lijvige dam-encyclopedie Georges Balédent. Binnen zijn vereniging, de dam en schaakclub van Amiens heeft hij in beide denksporten het clubkampioenschap weten te behalen.

En Jack de Haas, kennelijk sterk genoeg om 1907 een gecombineerde dam- en schaak simultaan te geven tegen clubspelers. In "Hoofdlijn" is al eens verhaald dat de Haas in zijn jonge jaren aan een topbord van het "Verenigd Amsterdamsch Schaakgenootschap" heeft gespeeld.
Een aantal vermeldingen in de krant verifiëren dit, bijv.

"Het nieuws van den dag" 16-12-1903
De uitslag van den zondag te 's-Gravenhage gehouden massakamp tussen het 's-Gravenhaagsche Schaakgenootschap "Discendo Discimus" en het "Verenigd Amsterdamsch Schaakgenootschap" was :
Jhr. A.E. van Foreest (D.D.) won van J.de Haas (V.A.S.) ....
In elk geval heeft 's-Gravenhage gewonnen met met 6 1/2 tegen 3 1/2 of met 6 tegen 4. Dat hangt af van de beslissing in zake de partij J.W. Te Kolsté - L.Gans
Deze laatstgenoemde partij werd aan bord 1 gespeeld en afgebroken, J.de Haas speelde op bord 2.

"Algemeen Handelsblad" 14–08–1906
Een verslag van een massakamp op 50 borden tussen de "Nederlandschen Schaak Bond" en de "Niederrheinischen Schachverband" , zaterdag 11 en zondag 12 augustus 2006 in Arnhem.
...Ook onze meester-dammer Jack de Haas, die voor eenige jaren zich ook een fijn schaakspeler toonde, verleende na een langen tijd, zijne medewerking ; dat ook hij nog steeds tot de zeer goeden behoort, toont de volgende partij, de schitterendste van den geheelen wedstrijd.
J. de Haas - Salfner
1.d4 d5 2.c4 e6 3.Pc3 Pf6 4.Lg5 Lb4? 5.e3 c6 6.Pf3 Pbd7 7.Ld3 Da5
8.0–0? dxc4 9.Lxc4 Lxc3 10.bxc3 Pe4 11.Lf4 Pxc3 12.Db3 Pd5 [ Er dreigde 13.Lxe6 ] 13.Ld6 Dd8 14.e4! P5f6 15.Lxe6 Pf8 16.Lxf7+ Kd7 17.Db4 Pg6 18.e5 Pf4 19.e6+ Pxe6 20.Pe5 mat 1–0
Deze partij werd gespeeld op bord 15, meesters waren van de massakamp uitgesloten. Maar op bord 16 en 17 waren nog namen van geduchte spelers als Tresling en D.van Foreest te vinden. De Haas won overigens beide partijen...

"Het nieuws van den dag" 21-05-1908
De massakamp, gehouden tussen het Verenigd Amsterdamsch Schaakgenootschap en de schaakclub Utrecht liep als volgt af .
Amsterdam - Utrecht
1.Dr.J.F.S.Esser – Dr.A.G.Olland 1-0
2.Vijzelaar – Jhr. A.E.van Foreest 1-0
3.De Haas – Hoogewind 1-0
etc.
10 ½ – 3 ½
Amsterdam, spelende met wit aan de oneven borden, won dus op schitterende wijze.

Als zo relatief gemakkelijk materiaal te achterhalen is over Jack de Haas als schaakspeler, moet er meer te vinden zijn naar mijn mening. Hebben historisch geïnteresseerde dammers hier misschien wat meer over te melden ?

[Hanco Elenbaas]

Rob Clerc, Frans Groot en Hans Gons zijn ook fanatieke schakers, zoals hier tijdens de jaarlijkse Denksporttriathlon, ergens in de jaren negentig.

[Schaakmeester]

Leuke foto
Clerc heb ik wel eens gezien tussen de bezoekers van een schaaktoernooi , samen met een paar andere topdammers. Als ik me niet vergis was dat het Interpolistoernooi in Tilburg. Dat bestaat al meer dan 15 jaar niet meer, dus het is weer even geleden. Jannes van der Wal is daar ook meermaals gespot, misschien waren ze er samen - helaas heb ik dat niet meer helder.

[Hanco Elenbaas]

Slawa Sjtsjogoljev is een zeer sterk schaker. In de jaren negentig logeerde Slawa vaak bij Hans & Sylvia van den Heuvel in Amstelveen als hij voor Hiltex moest spelen. In die tijd ging hij een paar keer in de week naar een van de schaakcafé's in Amsterdam. Daar maakte hij iedereen in, won veel geld en tegen sluitingstijd gaf hij van de opbrengst rondjes voor de hele zaak, inclusief zichzelf, waardoor hij soms kruipend terug moest naar Amstelveen. Sylvia van den Heuvel vond Slawa dan 's ochtends op de stoep, terwijl hij zijn overwinningsroes aan het uitslapen was.

Slawa werkte voor het schaak- en damblad 64 en mede daardoor kende hij iedereen die wat voorstelde in de Russische schaakwereld. Eind jaren zestig heeft Slawa op de redaktie van 64 de toenmalige wereldkampioen Tigran Petrosian uitgedaagd en weggespeeld. Om aan de vernedering van verliezen tegen een damgrootmeester te ontkomen zei Petrosian dat hij weg moest om een vliegtuig te halen en daardoor de partij niet kon afmaken.

In Slawa's boek over de kampioenschappen van de Sovjet-Unie staan diverse foto's waarop hij schaaksimultaans geeft in de Sovjet-Unie. Op deze foto geeft hij in 1988 op een militaire academie tegelijk simultaan dammen, schaken en Russisch dammen.

[Schaakmeester]

Interessant te lezen dat Sjtsjogoljev ook schaakt, en een mooi verhaal over Tigran Petrosian. Ongetwijfeld mocht hij niet meer doorspelen van zijn vrouw Rona Petrosian die achter de schermen altijd alles voor hem regelde.
Het was de grootste triomf van de Leningrader speler Genrikh Chepukaitis - wiens titel van "meester in de sport van de USSR" hem onthouden werd omdat de commissie zijn partijen niet van voldoende kwaliteit vond - dat Rona Petrosian Tigran weghield bij een snelschaaktoernooi. Zij kon het vooruitzicht niet verdragen dat haar man zou kunnen verliezen van een vagebond, die echter diverse malen snelschaakkampioen van Leningrad en Moskou werd !

Eind jaren 70 ben ik ook enige jaren geabonneerd geweest op '64', een krantje op dusdanig slecht papier dat het ondertussen wel vergaan zal zijn. Ik kocht het toen als schaker, maar meen dat het op damgebied alleen maar het spel op de 64 velden behandelde of was dat niet zo ?!
Nooit geweten dat Sjtsjogoljev daar aan meewerkte, alleen de namen van de schakers kon ik ontcijferen

Van zijn rivaal Iser Koeperman weet ik wel dat hij geschaakt heeft, en in zijn jeugd een goede vriend van David Bronstein was. Koeperman's trainer in het pionierspaleis , Alexander Konstantinopolski, was een grote naam (letterlijk en figuurlijk).
Helaas weet ik niet hoe een foto te plaatsen op dit forum anders had ik foto nr.#53806 op
visualrian.ru/en/site/photo/historic/1960/?startfrom=63288
hier neergezet, waarop Tigran Petrosian en Iser Koeperman in een gezellig onderonsje.

Mooie foto's van vader en zoon de Heer, elders op dit forum ! Aris de Heer schijnt een kundig oplosser van schaakproblemen te zijn geweest, zijn zoon Klaas een goede speler. Samen hebben ze nog een een paar correspondentiepartijen gespeeld die zijn afgedrukt in het bondsblad Sissa in die tijd.
De Koninklijke Bibliotheek in den Haag heeft het toernooiboekje van Amsterdam 1851 in de collectie, met enige partijen van een jeugdige Klaas, die 6e werd. Geen beste partijen overigens.. En in de tegenwoordige tijd hoef je ze niet meer ambachtelijk over te schrijven (zoals ondergetekende destijds) maar staan ze zelfs in de Chessbase megabase. De partijen tegen Adolf Anderssen bij diens bezoek aan Nederland zijn echter van een veel hogere kwaliteit, dus Klaas de Heer heeft in de tussentijd veel bijgeleerd. En in latere jaren schrijft Jonkheer Dr. Dirk van Foreest, als huisarts ver van de grote stad gestationeerd, dat hij in de oude Klaas de Heer een waardig sparringpartner heeft gevonden, vooral kundig in de verdediging. Van Foreest was in die tijd de beste speler van Nederland ..

[ildjarn]

Gerelateerde vraag: hoeveel mensen houden zich bezig met zowel schaak- als damproblematiek? Ik weet dat Siep Korteling zich heeft beziggehouden met schaakproblemen, maar ik weet niet of hij ooit wat gepubliceerd heeft. En ik publiceer regelmatig zowel dam- als schaakproblemen (vooral bewijspartijen).

[Schaakmeester]

Van Jac. Haring, vooral bekend door zijn problemen ter ere van schaaktoernooien in de jaren 70 en 80 weet ik dat hij ook damproblemen heeft gepubliceerd. Maar dat was in zijn jongere jaren, ik meen eens iets gezien te hebben in de jaren 30, helaas heb ik geen verstand van damproblematiek (van schaakproblematiek trouwens ook niet..)
Tim Krabbé is wellicht de enige denksporter die een fantasie-probleem heeft gemaakt met schaakstukken en damschijven op één bord.. Jan Voormans, die in beide disciplines in de hoogste klasse van de clubcompetitie heeft gespeeld, heeft zo af en toe een damprobleem gecomponeerd (onder meer een bewerking op het Guerra motief met eindslag over drie dammen), maar bij mijn weten nog nooit een schaakprobleem terwijl hij in het schaken altijd actiever is geweest.
De Helmondse schaker Arjan Smit heeft in zijn jongere jaren zowel schaak als damproblemen gemaakt die er voor de leek leuk uitzagen, maar hij heeft nooit wat gepubliceerd dus is moeilijk in te schatten of het interessant is.

[Hanco Elenbaas]

Interessant te lezen dat Sjtsjogoljev ook schaakt, en een mooi verhaal over Tigran Petrosian. Ongetwijfeld mocht hij niet meer doorspelen van zijn vrouw Rona Petrosian die achter de schermen altijd alles voor hem regelde.
Het was de grootste triomf van de Leningrader speler Genrikh Chepukaitis - wiens titel van "meester in de sport van de USSR" hem onthouden werd omdat de commissie zijn partijen niet van voldoende kwaliteit vond - dat Rona Petrosian Tigran weghield bij een snelschaaktoernooi. Zij kon het vooruitzicht niet verdragen dat haar man zou kunnen verliezen van een vagebond, die echter diverse malen snelschaakkampioen van Leningrad en Moskou werd !

Eind jaren 70 ben ik ook enige jaren geabonneerd geweest op '64', een krantje op dusdanig slecht papier dat het ondertussen wel vergaan zal zijn. Ik kocht het toen als schaker, maar meen dat het op damgebied alleen maar het spel op de 64 velden behandelde of was dat niet zo ?!
Nooit geweten dat Sjtsjogoljev daar aan meewerkte, alleen de namen van de schakers kon ik ontcijferen

Van zijn rivaal Iser Koeperman weet ik wel dat hij geschaakt heeft, en in zijn jeugd een goede vriend van David Bronstein was. Koeperman's trainer in het pionierspaleis , Alexander Konstantinopolski, was een grote naam (letterlijk en figuurlijk).
Helaas weet ik niet hoe een foto te plaatsen op dit forum anders had ik foto nr.#53806 op
visualrian.ru/en/site/photo/historic/1960/?startfrom=63288
hier neergezet, waarop Tigran Petrosian en Iser Koeperman in een gezellig onderonsje.

Mooie foto's van vader en zoon de Heer, elders op dit forum ! Aris de Heer schijnt een kundig oplosser van schaakproblemen te zijn geweest, zijn zoon Klaas een goede speler. Samen hebben ze nog een een paar correspondentiepartijen gespeeld die zijn afgedrukt in het bondsblad Sissa in die tijd.
De Koninklijke Bibliotheek in den Haag heeft het toernooiboekje van Amsterdam 1851 in de collectie, met enige partijen van een jeugdige Klaas, die 6e werd. Geen beste partijen overigens.. En in de tegenwoordige tijd hoef je ze niet meer ambachtelijk over te schrijven (zoals ondergetekende destijds) maar staan ze zelfs in de Chessbase megabase. De partijen tegen Adolf Anderssen bij diens bezoek aan Nederland zijn echter van een veel hogere kwaliteit, dus Klaas de Heer heeft in de tussentijd veel bijgeleerd. En in latere jaren schrijft Jonkheer Dr. Dirk van Foreest, als huisarts ver van de grote stad gestationeerd, dat hij in de oude Klaas de Heer een waardig sparringpartner heeft gevonden, vooral kundig in de verdediging. Van Foreest was in die tijd de beste speler van Nederland ..

Hier is een artikel van Slawa uit het juni 1990 nummer van 64 over de WK-match Tsjizjov-Sijbrands:



Eran Binenbaum heeft het nog vertaald voor het blad van de inmiddels opgeheven Amsterdamse Dambond.

En hier de foto van Kuperman en Petrosian:



Koeperman liet zich zeer graag fotograferen. Hier met Mark Taimanov en Boris Spasski, en daaronder met Victor Kortsjnoj en Boris Spasski:





Jan Timman kwam geregeld kijken bij damwedstrijden. Hier tijdens het Suikertoernooi in december 1974, met Harm Wiersma. Timman speelde een belangrijke rol in het aan de grote klok hangen van de vermeende poging tot omkoping van Harm Wiersma door Andries Andreiko in 1973, wat ertoe leidde dat Ton Sijbrands overwoog de WK-match met Andreiko te beëindigen, waardoor diverse partijen zeer snel remise werden gegeven.



De schakers Tim Krabbé en Alexander Münninghof presenteerden de Teleaccursus rond de WK-match Sijbrands-Andreiko.

[youtube]http://www.youtube.com/watch?v=SjEJZy571ac[/youtube]

[youtube]http://www.youtube.com/watch?v=b5fWveEqbY4[/youtube]


In de Teleac damcursus van 1970 mocht ook Hein Donner het een en ander uitleggen:






Victor Kortsjnoj kon misschien ook een aardig potje dammen. Hier met Harm Wiersma tijdens de opening van het NK 1978 in Zevenaar:




Ton Sijbrands en Jan Timman aan de vooravond van hun matches met Tsjizjov en Karpov:



Ton Sijbrands in 1981:



Mikhail Botwinnik opende de interland Sovjet-Unie - Nederland in Moskou 1967:




Max Euwe opende de WK-match Raichenbach-Vos op 1 januari 1936 in het Victoria Hotel in Amsterdam:




Raichenbach - Vos, 1 januari 1936