DamKunst

[guerra]

Inderdaad 16e eeuw.
Het gaat natuurlijk om de discussie of het 100-veldenspel al voor 1700 in Nederland werd beoefend.
Een schilderij zegt natuurlijk niet alles, maar veel documentatie is er uitiendelijk niet over het dammen in de 17e eeuw.
Het blijft opassen, want Sweerts heeft ook een tijdj Italie gewerkt.

[Eric van Dusseldorp]

Inderdaad 16e eeuw.
Het gaat natuurlijk om de discussie of het 100-veldenspel al voor 1700 in Nederland werd beoefend.

In het Westfries museum is een honderdveldenbord (met op de achterkant het bord van het molenspel) te zien met het jaartal (even uit mijn hoofd) 1696.

[Kosmos]

Inderdaad 16e eeuw.
Het gaat natuurlijk om de discussie of het 100-veldenspel al voor 1700 in Nederland werd beoefend.

In het Westfries museum is een honderdveldenbord (met op de achterkant het bord van het molenspel) te zien met het jaartal (even uit mijn hoofd) 1696.

1696. Dat is correct.
Maar misschien werd op dit bord wel Fries gedamd.
Mijn hypothese:
Voor Fries dammen heb je een honderruitenbord nodig. Het spel werkt niet op het 64-ruitenbord!
In die tijd was het Spaanse dambord met 64 ruiten gangbaar met alleen vooruit slaan maar wel met een lange dam.
Toen zagen de gewone dammers (die dus nog op het kleine dambord speelden) dat maffe spel en dachten, daar kunnen wij ook op dammen!
Ze namen gelijk de achterwaartse slag over, die kenmerkend is voor het Poolse damspel, maar dat ingewikkelde overdwars en rechtuit slaan daar wilden ze niet aan.
Zo ontstond uit het Spaanse damspel onder invloed van het Friese damspel het internationale damspel.
De oorsprong van het Poolse (thans: internationale) spel is dus - als mijn spinsels kloppen - te vinden in West-Friesland.
In Friesland bleef men het Friese spel spelen. Maar weinig mensen weten dat in de 19e eeuw in Friesland louter en alleen Fries werd gedamd. Pas ná 1900 drong het 'Hollandse spel' Friesland binnen. Maar anno 2005 doen er méér dammers mee aan het FK Oer Alles dan aan het FK oerhoeks (Hollands) en het verschil is enorm!

[guerra]

Een aardige hypothese, ik kom daar binnenkort op terug.
Dat de Friezen alleen maar 'oer alles' speelden is een misvatting. In Sissa, het schaakblad, stonden in gedurende 1854/57 ook een paar damproblemen, en zie:

Oplossers van problemen in 1856:
Eenige Vriessche Damliefhebbers.
en
een clubje Damspelers uit Friesland.

in 1857 lost ene Q. uit Leeuwarden een groot aantal problemen op.

[Hanco Elenbaas]

Michael Sweerts (1618-1664) - Man en Vrouw spelen Dam

Guerra vraagt:
"Waar heb je het schilderij van Sweerts vandaan gehaald???
Een duidelijker bewijs van dammen op 64velden in de 17e eeuw zagen we niet eerder!"

Het werk staat te koop aangeboden op: http://www.artnet.com/artwork/62215/mic ... ughts.html

Ik heb damhistoricus Govert Westerveld gevraagd of het schilderij van Michiel (of Michael) Sweerts werkelijk zo uniek is als Guerra (waarschijnlijk Jan de Ruiter uit Assendelft, bekend van de prachtige artikelen over Aris de Heer) veronderstelt.
Govert schrijft:

In mijn boek (1997, pag. 212) staat een ander schilderij van Michael Sweerts van het jaar 1656, toen hij in Brussel die tekenschool stichtte. Daarvoor zat hij jarenlang in Italië.

Het schilderij van 1656 toont damspelers en ik geloof dat dat ook in België gespeeld werd, want daar zaten immers vanaf 1568 de Spanjaarden die in België dat Spaanse damspel geïntroduceerd hadden. Ook zat het Spaanse damspel in Italië, met dat verschil dat in beide landen men daar de lange lijn links liet liggen.

In Italië wilde men niets weten van een lange dam, doch wel in België en Nederland.
Het is voor mij niets nieuws dat ze in België, Nederland, Italië, etc. damden in de 17e eeuw.

"Een duidelijker bewijs van dammen op 64velden in de 17e eeuw zagen we niet eerder!", zegt men, oké maar dan hebben de mensen waarschijnlijk niet mijn boek gezien en ook niet de tijdschrijften van Gerard Bakker jaren terug.

Het schilderij acht ik uniek, niet het feit dat in de 17e eeuw al gedamd werd, want dat wist men al vanwege de literatuur. Ook Rembrandt maakte een ets van het Damspel en een schilderij daarvan; dat weet Gerard Bakker wel. Verder Gerard ter Borch in het jaar 1660, ilustratie in mijn boek van het schilderij (1997, 215).

Zoals je weet is nu mijn boek op internet, maar dan is het beter dit boek eerst even te bestuderen, alvorens iets te haastig als uniek te gaan beschouwen.

Groetjes,

Govert

Links naar het boek van Govert Westerveld:
http://www.beniel.org/damboek/chapter11e/index.htm
1997, p 212 >>> hoofdstuk 11, pagina 8
1997, p 215 >>> hoofdstuk 11, pagina 11

Govert Westerveld plaatst Damgeschiedenisboek op Internet



Govert Westerveld, jeugdkampioen van Nederland 1963, is bijna klaar met het op Internet plaatsen van zijn Damgeschiedenisboek.

Via de website http://www.damasweb.com/holandes/ klik je op Damgeschiedenisboek op internet nu en je komt bij het samen met de Amsterdammer Rob Jansen geschreven werk. http://www.damasweb.com/holandes/geschi ... mboek.html

Govert: "Het is niet mogelijk na een hoofdstuk opnieuw terug te gaan, zodat men dan opnieuw www.damasweb.com/holandes/ moet indrukken.

Maar goed, het is dan ook een gratis boek. Je kan het nu overal doorgeven. Alleen de Russische inleiding is nog niet af.

Dit is het eerste gedeelte van mijn huidige boek (2004) dat ik in 1997 in het Nederlands schreef en in 2004 in het Spaans. Dat zijn dan veel meer hoofdstukken met bewijsmateriaal. Ook het Spaanse boek zal ik binnenkort op internet zetten, waarvan 4 hoofdstukken van het tweede gedeelte (2004) in het Engels zijn.

Het geschiedenisboek, nu in het Spaans, ga ik ook op internet plaatsen. Op dit moment zitten er 6 van de 30 hoofdstukken in.

http://www.beniel.org/librodamas/chapter6/index.htm

Vanwege de mooie plaatjes af en toe zien deze bladzijden er beter uit als het Nederlands boek."

[Hanco Elenbaas]

Inderdaad 16e eeuw.
Het gaat natuurlijk om de discussie of het 100-veldenspel al voor 1700 in Nederland werd beoefend.

In het Westfries museum is een honderdveldenbord (met op de achterkant het bord van het molenspel) te zien met het jaartal (even uit mijn hoofd) 1696.

1696. Dat is correct.
Maar misschien werd op dit bord wel Fries gedamd.
Mijn hypothese:
Voor Fries dammen heb je een honderruitenbord nodig. Het spel werkt niet op het 64-ruitenbord!
In die tijd was het Spaanse dambord met 64 ruiten gangbaar met alleen vooruit slaan maar wel met een lange dam.
Toen zagen de gewone dammers (die dus nog op het kleine dambord speelden) dat maffe spel en dachten, daar kunnen wij ook op dammen!
Ze namen gelijk de achterwaartse slag over, die kenmerkend is voor het Poolse damspel, maar dat ingewikkelde overdwars en rechtuit slaan daar wilden ze niet aan.
Zo ontstond uit het Spaanse damspel onder invloed van het Friese damspel het internationale damspel.
De oorsprong van het Poolse (thans: internationale) spel is dus - als mijn spinsels kloppen - te vinden in West-Friesland.
In Friesland bleef men het Friese spel spelen. Maar weinig mensen weten dat in de 19e eeuw in Friesland louter en alleen Fries werd gedamd. Pas ná 1900 drong het 'Hollandse spel' Friesland binnen. Maar anno 2005 doen er méér dammers mee aan het FK Oer Alles dan aan het FK oerhoeks (Hollands) en het verschil is enorm!

BABYLONISCH DAMMEN
Op pagina 213 van zijn boek uit 1997 ( http://www.beniel.org/damboek/chapter11e/index.htm hoofdstuk 11, pagina 9) behandelt Govert Westerveld ook het Fries damspel oftewel Babylonisch dammen.

HET FRIESE DAMSPEL OF MOLQUERENTS DAMMEN

Ook werd er een begin gemaakt met een ander type damspel dat een mengsel is van het het gewone damspel en het Turks damspel, het zogenaamde Molquerents dammen (Swaanenburg, 1726:411). Dit spel werd zelfs onder de term Makvaer in een Deens boek beschreven (Jörgensen, 1802:371), terwijl Zweden ook niet achterbleef (Bellman, 1783) en het daar de term Marguern kreeg. Dit Molquerents dammen werd ook wel Molquerums (Bachiene, 1791:1345-1346), Molkwerums dammen (Aa, 1846:1032-1034); Malguerns dammen (Curten, 1798) en Molkwerumsch dammen(Blommesteyn, 1816) genoemd. Ditzelfde Molquerents damspel werd in Frankrijk jeu de dames à la Babilonienne (Manoury, 1787; Anonym 1796) genoemd, en in Engeland was het ook bekend als Babylons dammen (Twiss 1805, deel II:172), maar daar wist men weinig van dit spel af. Vreemd genoeg was dit spel zelfs op een zeker moment in Duitsland ook bekend (Klöpper, 1898:40). Boyer(1956:27-28) heeft ook het Babylonse damspel behandeld.

[Hanco Elenbaas]

[Hanco Elenbaas]

[guerra]

Govert heeft natuurlijk gelijk met het schilderij van Gerard ter Borch. Mijn 1ste reactie was duidelijk iets te snel. Maar het is toch mooi dat zo'n schilderij uit het 'niets' kan opduiken.
Over de introductie van het Spaanse spel in de Zuiderlijke Nederlanden wil ik graag bijgepraat worden.
De ets van Rembrandt toont nauwelijks dampel, een vaag bord met 'schijven' hier en daar, een schilderij hiervan is mij niet bekend.
Voor mij is het ook niets nieuws dat men in de 17e eeuw in Nederland etc. het damspel beoefenden. We zijn natuurlijk op zoek naar het breukvlak van 64/100 velden. Voorlopig ligt dit voor de 100-velden op 1696 (Hoorn) en voor de 64-velden op 1660/ter Borch (of overzie ik een gegeven??). De datering van het betreffende schilderij van Sweerts is, nog?, niet bekend. Overigens betekent een 100-veldenbord niet automatisch dat men daar het damspel op beoefende. Het schaakspel kende ook vele varianten waaronder een spel op de 100-velden.
Voorlopig is er nog geen bron (geschrift) die duidelijk aangeeft dat men al voor 1700 het damspel op de 100-velden beoefende.
We wachten daarom in spanning het nieuwe boek van Arie v.d. Stoep af.

[Kosmos]

Een aardige hypothese, ik kom daar binnenkort op terug.
Dat de Friezen alleen maar 'oer alles' speelden is een misvatting. In Sissa, het schaakblad, stonden in gedurende 1854/57 ook een paar damproblemen, en zie:

Oplossers van problemen in 1856:
Eenige Vriessche Damliefhebbers.
en
een clubje Damspelers uit Friesland.

in 1857 lost ene Q. uit Leeuwarden een groot aantal problemen op.

Maar dat Friezen insturen voor een wedstrijd problemen oplossen Hollands spel betekent toch niet dat er ook zo gedamd werd op damdagen in Friesland?
In het boek van Hiele Walinga over de geschiedenis van het Friese damspel staat een groot aantal advertenties waarin kasteleins een damwedstrijd uitschrijven. Er staat altijd gewoon dammen, terwijl het Fries dammen betrof. Pas later, na 1900 kwam pas het onderscheid tussen Fries dammen en Hollands dammen (oer alles en oerhoeks). Daaruit leidt men af dat in de 19e eeuw Fries dammen de vigerende spelsoort was. Misschien werd er wel eens Hollands gedamd hier en daar, maar de spelsoort waarin je om prijzen kon dammen betrof immer Fries dammen.

[Hanco Elenbaas]

Govert heeft natuurlijk gelijk met het schilderij van Gerard ter Borch. Mijn 1ste reactie was duidelijk iets te snel. Maar het is toch mooi dat zo'n schilderij uit het 'niets' kan opduiken.
Over de introductie van het Spaanse spel in de Zuiderlijke Nederlanden wil ik graag bijgepraat worden.
De ets van Rembrandt toont nauwelijks dampel, een vaag bord met 'schijven' hier en daar, een schilderij hiervan is mij niet bekend.
Voor mij is het ook niets nieuws dat men in de 17e eeuw in Nederland etc. het damspel beoefenden. We zijn natuurlijk op zoek naar het breukvlak van 64/100 velden. Voorlopig ligt dit voor de 100-velden op 1696 (Hoorn) en voor de 64-velden op 1660/ter Borch (of overzie ik een gegeven??). De datering van het betreffende schilderij van Sweerts is, nog?, niet bekend. Overigens betekent een 100-veldenbord niet automatisch dat men daar het damspel op beoefende. Het schaakspel kende ook vele varianten waaronder een spel op de 100-velden.
Voorlopig is er nog geen bron (geschrift) die duidelijk aangeeft dat men al voor 1700 het damspel op de 100-velden beoefende.
We wachten daarom in spanning het nieuwe boek van Arie v.d. Stoep af.

Hier is dat andere schilderij van Michael (Michiel) Sweerts, wat in het boek van Govert staat, maar ook op de site van Het Noorden.
(De geboortedatum van Sweerts is volgens Het Noorden/K.W.Kruijswijk 1624 en niet 1618...)

Zie de link voor meer damprenten:
http://www.hetnoorden.org/archief/kruijswijk/index.htm

Michiel Sweerts (1624 - 1664) "De damspelers"
1652 Rijksmuseum, Amsterdam

[guerra]

Kosmos,

Dat op de damdagen het Hollands spel werd gespeeld beweer ik ook niet. Wel 'vecht' ik de volgende bewering aan: 'Maar weinig mensen weten dat in de 19e eeuw in Friesland louter en alleen Fries werd gedamd. Pas ná 1900 drong het 'Hollandse spel' Friesland binnen.'
Dit is aantoonbaar onjuist en je kunt zelfs zo ver gaan door te beweren dat in de eerste/oudste damclub in Friesland het Hollandse spel werd beofend.

[Piet Bouma]

Kosmos,

Dat op de damdagen het Hollands spel werd gespeeld beweer ik ook niet. Wel 'vecht' ik de volgende bewering aan: 'Maar weinig mensen weten dat in de 19e eeuw in Friesland louter en alleen Fries werd gedamd. Pas ná 1900 drong het 'Hollandse spel' Friesland binnen.'
Dit is aantoonbaar onjuist en je kunt zelfs zo ver gaan door te beweren dat in de eerste/oudste damclub in Friesland het Hollandse spel werd beofend.

Guerra,

Ik ben het toch wel met Kosmos eens.
Het georganiseerde dammen in Fryslan was in die 19e eeuw voorbehouden aan de cafébazen, die toernooien Fries dammen organiseerden. Hetzelfde gebeurde met het kaatsen, ook zo'n fameuze Friese sport.
Later zijn natuurlijk de (verhollandste?) notabelen overgegaan tot het reguleren van een en ander door officiele damclubs op te richten. Om daarbij het drankgebruik ook in toom te houden???? (Langzamerhand gaan we dus weer naar die cafésport toe!!)
Maar de echte damclubs waren natuurlijk die groepen van spelers, die zaterdags (of zou het zondags - God verhoede het! - geweest zijn) van café naar café zwalkten, om daar Friese toernooien te spelen.

En die Q. die uit Friesland Hollandse problemen oploste?

Ooit een Friese achternaam met een Q. horen beginnen.
Nee, dat was vrijwel zeker een Querulant.......

[composite]

Ooit een Friese achternaam met een Q. horen beginnen.
Nee, dat was vrijwel zeker een Querulant.......

www.telefoongids.nl meldt in Leeuwarden 23 mensen wier achternaam met een Q begint. Merendeels allochtonen, neem ik aan, maar waarom zouden de diverse firma's 'Quak' en de diverse huishoudens 'Quint' geen Friezen zijn?

[Hanco Elenbaas]

The Checker Players
George Caleb Bingham (1811-1879)


John Burnett - Playing at Draughts (±1860)