De eindspelen van LEX DEN DOOP

[Hanco Elenbaas]

Als ik 2 dammen heb, en mijn tegenstander 4, wat moet ik dan doen?

Remise zien te halen.
Zet eens een paar diagrammen http://www.fmjd.org/dias/index.php op met voorbeeldstanden.

Ik kan geen winststellingen vinden met de twee dammen op 1 en 45, of 5 en 46 (zonder dat er een klontje vijandelijke dammen op dezelfde diagonaal staat). Is dat een werkbaar remiserecept?

Vraagje heeft geen vraagjes meer, en ook Bennie laat zich niet horen, dus het zal wel afdoende beantwoord zijn!

[Vraagje]

Nou nog 1 keer dan

wit heeft twee dammen op bijv. 47 en 48
zwart heeft dammen op 5, 1, 6 en 2

Wat is wits plan? Gewoon nergens inlopen? Naar 3 om 1 ruilen?

[Hanco Elenbaas]

Jelle Groeneveld, oud-clubgenoot van Lex den Doop bij Jozef Blankenaar (volgens alle verhalen van Piet van Heerde en anderen de gezelligste vereniging ooit in Amsterdam) en VAD, attendeert me op de analyses van Frans Hermelink op de pagina's 122 en 123 van het boek over het WK 1988, bij de partij tussen Gérard Jansen en Da Silva.
Hermelink:
"De (Nederlandse) topspelers zijn inmiddels goed op de hoogte van de theorie omtrent 5x2-dammeneindspelen. Is deze materie nu zo ondoorgrondelijk en ontoegankelijk voor "gewone" dammers als Moser het in zijn standaardwerk doet voorkomen? Stellig niet! De oplossing die Van Kesteren in 1941 bedacht, is bij mijn weten nimmer in een gerespekteerd damblad verschenen. Het feit dat een reeks van auteurs er nadien een hoop onzin aan heeft toegevoegd, wijst er op dat zijn presentatie wellicht niet uitblonk door overzichtelijkheid en logika.
Keller vertrouwde mij eens toe dat Van Kesteren's versie op een half kantje kon worden samengevat! Is het niet hoog tijd dat deze kwestie aan het schemerduister van kwasi-diepzinnigheid ontrukt wordt?

<img src="http://fmjd.org/dias/save/10656999796.png">
DIAGRAM 1

<img src="http://fmjd.org/dias/save/10657000812.png">
DIAGRAM 2

<img src="http://fmjd.org/dias/save/10657001798.png">
DIAGRAM 3

De diagrammen beschrijven de stadia die wit achtereenvolgens dient te doorlopen. Uiteindelijk doel is dat wit de middellijn verovert. Diagram 3 zal de meeste dammers nog wel bekend voorkomen. Winst is mogelijk via:
3a) 1...46-23 2.15-10 3.47-41 4.48-37 +.
3b) 1...46-14 2.47-20 3.15-10 4.6x39 +.
3c) Indien wit aan zet: 1.17-22 46-14 2.47-20

Uiteraard is de witte opstelling in diagram 3 ontoereikend als algemeen winstsysteem. Immers, niet beide dammen hoeven op de middellijn te staan. Vooral de aanwezigheid van een zwarte dam op veld 36 is hoogst onaangenaam voor wit.

Als uitgangspositie kiezen we diagram 1, een stand die wit met eenvoudige middelen kan bereiken, nadat veld 36 en kwadrant 1 bezet zijn. Volgens het schema 1.49-16 2.22-6 3.48-26 4.18-22 wordt de Van Kesteren-opstelling (diagram 2) bereikt. Zwart heeft amper verweer tegen dit plan:

1a) Plaats 46 op 35: 1.49-16 5-46 (op 1...5-14? 2.22-44 3.18-27)
2.22-6 46-5 (wederom is spelen op 14 verboden) 3.48-26 35-30 4.18-22

1b) 1.49-16 5-41 2.48-26 41-47 3.22-6 47-36 4.18-4 36-41 5.4-22

Hoofdzaak is dat in de Van Kesteren-opstelling zwart niet in kwadrant 1 staat. Van de resterende velden die bij voorbeeld dam 5 zou kunnen bezetten, komen slechts in aanmerking: 2, 35, 25, 48, 36, 41 en 47.
Indien zwart in kwadrant 2 staat hanteert wit het volgende winstsysteem:

2a) Plaats 5 op 2: 1.22-27 46-5 2.6-1 2-35* 3.15-10 4.26x8 5.1-7 +.

2b) Plaats 5 op 35: 1...46-14 2.22-36 35-2 (losstaan is verboden wegens 3.36-9 4.6-17. Zwart kan dus niet uit kwadrant 2 ontsnappen!) 3.36-27 2-35 4.6-1 14-46 5.1-45 46-5* 6.15-10 7.26x8 8.45-7 +.

Staat zwart niet in kwadrant 2, dan past wit het volgende schema toe: 16-27-36-47, 22-17, 26-48 waarmee de opstelling van diagram 3 bereikt is. Alleen als zwart in kwadrant 3 staat, moet wit enigszins van dit schema afwijken. Ter illustratie:

2c) Plaats 5 op 36. 1.16-27 36-41 2.27-36 41-5* 3.36-47 46-14* (van belang is alleeen dat zwart niet via de velden 32, 23 of 19 naar kwadrant 1 of 2 ontsnapt!) 4.22-17 14-46 5.26-48 +.

2d) Plaats 5 op 48: 1.16-27 46-5 2.22-17! 5-46 3.27-31 48-25 4.31-42 46-5 5.42-47 25-14 6.26-48 +.

Volledigheidshalve zij nog vermeld wat wit overkomt als hij veld 36 onbewaakt laat. De stand:

<img src="http://fmjd.org/dias/save/10657019329.png">

is de enige opstelling die zwart van veld 36 kan verdrijven:

Wit aan zet:
1.20-9! 36x4 2.47-36 5-46* 3.33-39 46-5* 4.15-10 5.50x22 +.
Zwart aan zet:
1...5-46 (losstaan is verboden wegens 2.47-41 of 2.20-9 3.15-10) 2.50-39 46-5 3.39-44 5-46? (aangewezen is een zet met dam 36 en wit kan weer helemaal van voren af aan beginnen!) 4.44-50 46-5* 5.20-9 +."
Frans Hermelink

[Hanco Elenbaas]

In 1986 publiceerde de Parijzenaar Régis Blanpain zijn boekje Final 5 dames contre 2.

Nog voorr Sinterklaas en Kerst zal de uitgever van de Amersfoortse eindspelspecialist Gerrit de Bruijn diens studie over het 5-om-2-dammeneindspel op de markt brengen.
De oplage is zeer beperkt, 200 exemplaren, dus de echte liefhebbers zullen zich moeten haasten.

Het 34 pagina's tellende boekje van Blanpain werd kort geleden voor 15 euro geveild door Piet Lauwen.


Gerrit de Bruijn tijdens het 24ste ADG-toernooi Foto: Harry de Waard

Het boek van Gerrit de Bruijn is eindelijk verschenen! Gerrit schreef vandaag (13 juni 2005):

Ha Hanco,

Dinsdag jongstleden kreeg ik van mijn clubgenoot Marcel Everloo jouw mailtje waarin je hem vroeg of mijn vijf-tegen-twee-boek al verschenen was. Een wonderlijk toeval (maar geloven wij nog wel in toeval?) was dat ik uitgerekend die dag de eerste drie exemplaren van de uitgever ontving! Het is een mooi boekje geworden, vind ik. Maar oordeel zelf:
Vijf tegen twee kost 15 euro en je kunt een exemplaar bekomen door dit bedrag + 2,50 verzendkosten over te maken naar

J. Arnold, inz. uitgeverij Arnold
Vordensebinnenweg 66
7231 BE Warnsveld
giro 59 25 579

onder vermelding van Vijf tegen twee.
Als je naar de ADG Cafe Dam Drive komt, kun je er waarschijnlijk ook wel eentje rechtstreeks bij mij aanschaffen, dat bespaart je de verzendkosten. (Tegen die tijd hoop ik meer dan drie exemplaren te hebben ontvangen.)

Ik heb begrepen dat ook enkele van je clubgenoten belangstelling hadden voor het boekje. Wellicht kun je ze even melden dat het - eindelijk - verschenen is?

Hartelijke groet, Gerrit

[Hanco Elenbaas]

Afgelopen zaterdag ontmoette ik voor het eerst sinds jaren Lex den Doop weer eens, tijdens de damwedstrijd Hiltex 2 - Source+ NDG. Zelden heeft iemand er op die leeftijd zo kwiek uitgezien als de nu 86-jarige Den Doop. Het brengt me opnieuw de gezonde levensstijl van de heren Joop Verhey en Lex den Doop voor de geest.
In de jaren '70 bij VAD was Lex al een van de eindspelkenners. Lex wist bijna alles over de Woldouby, maar ook over 5-om-2 dammeneindspelen. Sterker nog: vóór Lex den Doop dacht bijna iedereen dat een eindspel van vijf dammen tegen twee dammen op de lange lijn remise was.
In Barski & Malamed wordt het vijf om twee dammeneindspel dan ook terecht op naam gezet van Lex den Doop.
Pagina 421, diagram 498

<img src="http://fmjd.org/dias/save/10656307664.png">
EINDSPEL A. B. A. DEN DOOP (1977)

Maar nóg meer ingenomen is Den Doop met zijn eindspel 'Vier dammen en een schijf tegen twee dammen'. We laten de oude meester zelf aan het woord over dit belangrijke eindspel:

"De elementaire aanvangsstelling:

DIAGRAM 1
<img src="http://fmjd.org/dias/save/10656311135.png">
ELEMENTAIRE AANVANGSTELLING

Om dit eindspel te kunnen winnen is het noodzakelijk de zwarte dam op 36 te dwingen veld 36 te verlaten en indien men 36 niet verlaat, verliest men door het principe-eindspel van Manoury 1770:

DIAGRAM 2
<img src="http://fmjd.org/dias/save/10656314952.png">
MANOURY 1770

Ingeval zwart met beide dammen de lange lijn bezet of daartoe verplicht wordt is de klassieke vangstelling de ideale stelling om tot winst te komen:

DIAGRAM 3
<img src="http://fmjd.org/dias/save/10656318208.png">
KLASSIEKE VANGSTELLING

De vangstelling die wordt toegepast als zwart zowel de lange lijn alswel de lijn 2/35 bestrijkt:

DIAGRAM 4
<img src="http://fmjd.org/dias/save/10656322227.png">

DIAGRAM 1
<img src="http://fmjd.org/dias/save/10656311135.png">
ELEMENTAIRE AANVANGSTELLING

Als zwart vanuit Diagram 1 met zijn dam veld 36 niet wil verlaten, wint wit door toe te werken naar het slotmotief van Manoury.
1.48-39 46-05 2.49-38 05-46 3.39-33 46-05 4.33-20

<img src="http://fmjd.org/dias/save/10656332215.png">

05-46
(voor het verlaten van de zwarte dam van veld 36 zie de varianten 1,2 en 3.)
5.38-33 46-05 6.20-09 (zie diagram 2) 36x04 7.47-36 05-46
8.33-39 46-05 9.15-10 05x44 10.50x22 04x31 11.36x04 wint.

<img src="http://fmjd.org/dias/save/10656332215.png">

Variant 1 (in plaats van 4.05-46)
4...36-31 5.38-33 31-26A 6.20-03 26-48 7.03-25 48-26
8.47-36 26-03B 9.33-11 03-26 10.11-39 05-46 11.25-03 26-37
12.03-26 37-05 13.39-33 46-14 14.36-09 14x03 15.15-10
enz. wint, zie diagram 3

Variant 1A ipv 5... 31-26
5...31-48
Niet naar 36, vanwege 20-09 en 47-38 enz, winst.
6.20-25 48-26 7.47-36 05-46
op 26-03 volgt 33-11 zie diagram 1
8.33-39 46-05
op 26-37 volgt 25-03 zie variant 1
9.25-03 wint.

Variant 1B, ipv 8...26-03
8...05-46 9.33-39 46-05
(op 26-37 volgt 25-03 zie var 1)
10.25-03 enz wint.

<img src="http://fmjd.org/dias/save/10656332215.png">

Variant 2 ipv 4.05-46
4...36-18 5.38-33 18-45 a.b.c. 6.20-25 5-46 7.47-38 46-05
8.25-48d 9.38-49 46-05 10.33-39 05-48 11.48-43 46-05
12.43-16 05-46E 13.16-11 46-05 14.11-06 45-23 (gedw)
15.06-01 23-46 16.01-18 05-37 17.18-36 37-48 18.49-43 48-26
19.39-33 46-05 20.43-25 26-03 21.33-11 03-26 22.11-39 05-46
23.25-03 wint

<img src="http://fmjd.org/dias/save/10656360226.png">
STAND NA 5.38-33

Variant 2.a ipv 5...18-45
5...18-40 6.47-38 05-46
naar 45 of 35 zie varianten 2 en 3
7.20-25 46-05 a.1. 8.38-49 40-01
naar 45 of 35 zie var. 2 en 3.
9.25-43 05-46 10.33-39 01-45 11.43-16 enz, wint, zie variant 2.

Variant 2.a.1 ipv 7...46-05
7...40-49 8.38-16 49-40
naar 35 zie variant 3
9.25-43 46-05 10.33-39 40-44
naar 45, zie variant 2
11.39-34 44-35 12.16-02 wint.

Variant 2.b. ipv 5...18-45 en 18-40
5...18-34 6.20-25
naar 45 of 40 zie variant 2 en 2.a
op 34-01 volgt 50-45 en op 34-23 zie variant 2c

Variant 2.c ipv 18-45
5...18-23 6.20-25 23-46 c.1. 7..25-48 46-14 8.33-39 14-46
9.48-26 46-14 10.48-36 14-46 11.39-33 46-14 12.36-09 14x03
13.15-10 enz. winst.

c.1. (05-19) 7.47-38 19-02 8.38-16 23-05 9.25-43 zie variant 3.

Variant 2.d. ipv 8...05-46
8...45-40 9.38-49 40-01
[naar veld 35. (33-39) 35-02 (49-16) 02-35 (48-43) zie verder variant 3]
10.33-39 01-45 11.48-43 05-46 12.43-16 46-05 verder als variant 2.

Variant 2.e. ipv 12...05-46
12...45-01 13.49-43 01-40 14.50-45 40-35 15.16-02 wint.

Variant 3 ipv 05-46 36-31 36-18
4...36-13 5.38-33 13-02a. 6.47-38 02-35b.c. 7.38-49 35-02
8.20-25 05-46 9.49-16 46-05 10.25-43 05-46 11.43-27 46-05
12.39-17 05-46 13.17-26 46-05 14.50-45 02-35 15.15-10 5x21
16.26-08 35-02 17.45x07 wint.

Variant 3.a ipv 13-02
5...13-35 6.47-38 35-02
(op 35-40 en 35-30 zie variant 2 en 2.a.)
7.38-16 05-46 8.20-25 46-05 9.25-43 05-46 10.43-27 46-05
11.33-17 05-46 12.17-26 46-05 13.50-45 02-35 14.15-10 05x21 wint.

Variant 3.b ipv 6.02-35
6...02-16 7.38-49 16-02 8.20-25
verder als variant 3 en 3.a.

Variant 3.c ipv 6.02-16
6...05-46 7.38-16 02-30 8.20-25 30-35 9.16-49 35-02 10.25-43 46-05
11.33-39 02-35 12.43-16 05-46 13.49-27
verder als variant 3 met winst

Lex den Doop (rechts) is bordassistent tijdens de partij uit de eerste ronde van
het WK 1960 tussen de graaf De Descallar en titelverdediger Iser Koeperman,
Amsterdam, 14 oktober 1960

[Damparadijs]

Heel erg interessante literatuur, maar wie heeft er zin om dat allemaal in je hoofd te stampen. De kans dat je zo'n eindspel op het bord krijgt lijkt me bijster klein, hoewel je natuurlijk wel wat hebt aan de tactische wendingen lijkt me.

[Hanco Elenbaas]

Heel erg interessante literatuur, maar wie heeft er zin om dat allemaal in je hoofd te stampen. De kans dat je zo'n eindspel op het bord krijgt lijkt me bijster klein, hoewel je natuurlijk wel wat hebt aan de tactische wendingen lijkt me.

In je hoofd stampen heeft weinig zin. Beter kun je het een keer doornemen en daarna die methode Keller/Hermelink proberen te onthouden. Maar dan nog is het zo'n taaie materie dat er van alles mis kan gaan, zie het eindspel Jansen - Meijer.