Stand na 65. 9-3.
Stel, je speelt tegen Frits Luteyn. Je wordt bijna van het bord gezet in de opening, maar Frits speelt het niet scherp genoeg en je kan de zaak neutraliseren. Dan begint het middenspel. Met elke ruil wint Frits meer tempi. Er ontstaat een 7 om 7 met 8 tempi voorsprong voor wit. Remise volgens de Sterke Wet van Luteyn, maar dit is met puntenoverwinning. De minuten tikken weg. Frits speelt razendsnel en je komt in tijdnood. Je ziet allerlei eindspelen: sommige remise, andere een puntennederlaag en weer andere helemaal verloren. Je doet je uiterste best om zo nauwleurig mogelijk te spelen, maar dat lukt niet helemaal. Via een zetdwang en even later een offertje wikkelt Frits toch af naar een voordelig eindspel. Winst zit er evenwel nooit in. Frits, die na de partij verklaarde geen moment met de puntenoverwinning rekening te hebben gehouden, omschrijft het als: ik zat alleen een beetje te bluffen. Dan is de tijdnood voorbij en ontstaat de diagramstand.
De koek was duidelijk op bij de zwartspeler, want ik blunderde met 65...12-18?? en gaf na 66.3-14 op. Ik weet nog dat ik dacht dat laten slaan met 65...41-46 niet verstandig was, omdat wit zijn dam op 35 zou zetten. De eindspeldatabase van Truus geeft echter aan dat dat remise is. Eenvoudig gaat dat overigens niet. Verrassend vond ik wel dat de zet 65...15-20!! ook remise is. Nooit aan gedacht tijdens de partij. Met de schijf op 12 in plaats van 15 lijkt de remise praktisch gezien toch een stuk gemakkelijker. Voordat wit een vangstelling heeft, rukt de vrije schijf lekker ver op en dan wint het nooit.
En nu met de puntenoverwinning. Daar heb je geen computerprogramma's voor en daarom is de kans dat ik iets eenvoudigs over het hoofd zie groot. Dat 65...41-46 een puntennederlaag oplevert, lijkt me duidelijk. Dan 65...15-20 66.3x25 41-46. Nu moet wit nog even werken om zwart van de lange lijn af te krijgen. Een voorbeeldje: 67.25-43 46-14 68.43-49 12-18 69.49-35 14-10 70.24-20 10-23 71.29-24 18-22 72.35-49 en zwart moet de lijn verlaten. Zwart kan een gewone nederlaag wel voorkomen, dat lijkt me niet al te moeilijk. Maar kan hij nog iets doen aan de dreigende puntennederlaag? Ik heb geen manier gevonden. Wat ik wel weet, is dat het ontzettend lastig is. Wie weet hier iets zinnigs over te zeggen?
Dan tenslotte de vraag waar het allemaal om draait bij het experiment met de puntenoverwinning. Zou het eerlijk zijn, als de zwartspeler in de diagramstand met evenveel punten wordt beloond als de witspeler? Het lijkt me duidelijk dat wit een stuk beter heeft gespeeld dan zwart. Een beloning met 1½ punt vind ik toch wel wat hebben.