HET BESTE DAMBOEK
- Hanco Elenbaas
- Posts: 18872
- Joined: Tue Apr 22, 2003 14:49
- Hanco Elenbaas
- Posts: 18872
- Joined: Tue Apr 22, 2003 14:49
Er is nog een 5de editie van Het Damspel van De Haas en Battefeld:<center>
Battefeld en De Haas, begin 20ste eeuw
</center>
Van het in 1908 verschenen boek Het Damspel van De Haas en Battefeld bestaan drie edities. Naast de hierboven afgebeelde ken ik deze:
<center>
</center>
Daarnaast is er nog een editie met "slappe kaft". Wie weet of er ook inhoudelijk verschillen zijn?
Piet Lauwen schreef er op zijn nieuwe site "Effe dammen!" [ http://www.sport-vrijetijd.info/index.php?id=20621 ] het volgende over:
<center>Piet Lauwen wrote: Jack de Haas en Philip Battefeld
Het Damspel Theorie en Practijk
In 1908 verscheen bij G.B. van Goor zonen in Gouda het standaardwerk Het Damspel Theorie en Practijk door J. de Haas Kampioen van Nederland 1902 en Ph. L. Battefeld Voorzitter van het Verenigd Amsterdamsch Damgenootschap. Een forse pil van 460 pagina's.
Hanco Elenbaas mailde me op 9/9/2006: Van het boek Het Damspel van De Haas en Battefeld bestaan kennelijk twee edities: een bruine en een witte. Weet jij of er meer verschillen zijn?
Antwoord Piet Lauwen: Dit zijn duidelijk twee hardcover uitgaven. Er bestaat ook nog een editie in softcover. Onlangs heb ik er nog een geveild op eBay. Over het algemeen laat de kwaliteit van deze editie veel te wensen over, zoals op de foto te zien is.
Overigens is de vermelding van Kampioen van Nederland 1902 wel aardig. De officiële lijst van de KNDB begint pas in 1908. Hoogste tijd om nu snel de waarhied te achterhalen. Nog voordat iemand op het idee komt in 2008 het eeuwfeest van het Nederlands kampioenschap te gaan vieren.
Van het boek verscheen later van de hand van A.K.W. Damme nog een tweede druk.
Editie 1927
<center>
A.K.W. Damme (1895 - 1967)
<center>
</center>
Deze wordt door Cees Caesarius uit Schoonhoven voor 60 euro aangeboden op Marktplaats: http://koopjes.marktplaats.nl/boeken_en ... &df=1&fta=
Jaap Huizinga uit Groningen biedt op Marktplaats een exemplaar aan van de bekendere, rood-zwarte editie:
http://koopjes.marktplaats.nl/boeken_en ... &df=1&fta=
<center>
- Hanco Elenbaas
- Posts: 18872
- Joined: Tue Apr 22, 2003 14:49
Van het boek van Pierre Ghestem bestaan drie edities. Twee edities hebben het bovenstaande omslag. De ene is volledig Frans, de andere heeft, als het boek van Ton Sijbrands over Baba Sy, een kolom Frans en daarnaast een kolom Nederlands.<center>
Maar dan is er ook nog een Nederlandse editie, waarvan overigens de meeste pagina's ook in het Frans zijn geschreven. Deze editie heeft een groen inlegvel, waarop voor de Nederlandse lezer de vertaling staat van het Franse damjargon.
Wijlen Dirk Broerse, lid van CDA en later van Amsterdam '80 heeft het boek in 1947 van Pierre Ghestem gekocht, in de tijd dat de Franse wereldkampioen de Nederlandse uitdager Kees Keller verpulverde in een match om de wereldtitel.
<center>
Kees Keller - Pierre Ghestem,
Artis Amsterdam, 31 mei 1947
</center>
Gerrit Tigchelaar heeft het boek van Dirk Broerse gekregen.
Peter Hoogteijling heeft speciaal voor de liefhebbers op het FMJD Forum wat foto's gemaakt van het uiterst zeldzame boek, dat tot voor kort zelfs onbekend was voor de expert Piet Lauwen.
<center>
- Hanco Elenbaas
- Posts: 18872
- Joined: Tue Apr 22, 2003 14:49
- Hanco Elenbaas
- Posts: 18872
- Joined: Tue Apr 22, 2003 14:49
- Hanco Elenbaas
- Posts: 18872
- Joined: Tue Apr 22, 2003 14:49
Hieronder de pagina's 167, 168 en een gedeelte van 169 uit het nieuwe boek van Wjatsjeslav Sjtsjogoljev. Over enkelen onder de eerste kampioenen van de Sovjet-Unie, Iser Koeperman, Michail Korchov, Andries Andreiko en Anatoli Gantwarg.
Een (matige tot redelijke) vertaling kan verkregen worden door de tekst door Babelfish http://babelfish.altavista.com/ van het Russisch in het Engels te laten omzetten.
Correcte weergave van het Russisch verkrijgt men door instellen van Beeld >>> Codering >>> Cyrillisch(Windows).
Î ×ÅÌÏÈÎÍÀÕ…
Íûíåøíåå ïîêîëåíèå øàøèñòîâ ïðàêòè÷åñêè íå çíàåò ÷åìïèîíîâ ÑÑÑÐ…
Íà òóðíèðå â Ýëåêòðîñòàëè (íå ïîìíþ òî÷íî ãîäà: â êîíöå ïðîøëîãî âåêà) ïîêàçàë ó÷àñòíèêàì þíîøåñêîãî òóðíèðà æóðíàë «Øàøêè» (60-õ ãîäîâ), ãäå ìû ñôîòîãðàôèðîâàíû ñ Áàáà Ñè, ñïðîñèë: «Íàçîâèòå, êòî çäåñü èçîáðàæåí?».  ñåíåãàëüöå îíè ïðèçíàëè äåòåêòèâà èç àìåðèêàíñêîãî ôèëüìà, à ðÿäîì «êàêîé-òî ìóæèê â î÷êàõ» (ýòî áûë ÿ, äâàäöàòèëåòíèé).
Æèâî èíòåðåñîâàëñÿ èñòîðèé øàøåê Àëåêñàíäð Ãåòìàíñêèé (ïðîôåññèîíàëüíûé èñòîðèê, êàíäèäàò íàóê), êîòîðîìó òàê è íå óäàëîñü ñûãðàòü â ÷åìïèîíàòàõ ÑÑÑÐ (îí ïîçäíî ðîäèëñÿ – â 1976 ãîäó). Ðàññïðàøèâàë î ãðîññìåéñòåðàõ ñîâåòñêîãî ïåðèîäà, õîòåë óçíàòü øòðèõè áèîãðàôèè, ÷åëîâå÷åñêèå êà÷åñòâà…
×òî æ, ïîâîä åñòü. Ãäå, êàê íå â êíèãå î ïåðâåíñòâàõ ñòðàíû, âûñêàçàòü ñâîå ìíåíèå î ÷åìïèîíàõ ÑÑÑÐ.
ÈÑÅÐ ÊÓÏÅÐÌÀÍ
Âîîáùå-òî Êóïåðìàíà çâàëè èíà÷å – «Èçðàèëü». Âðîäå áû âïîëíå äîñòîéíîå èìÿ: òàê íàçâàíî ãîñóäàðñòâî. Íî…ïîñëå çàâîåâàíèÿ òèòóëà ÷åìïèîíà ìèðà åãî äðóçüÿ, êîëëåãè, øàøèñòû, ïî ïðèâû÷êå íàçûâàëè åãî «Èçÿ» (ñîêðàùåííîå îò Èçðàèëü). Âèäèìî, â äóøå ýòî ïðèçåìëåííîå «Èçÿ» êîðîáèëî åãî. È Êóïåðìàí ñìåíèë èìÿ íà «Èñåð». ×òî-òî áëèçêîå ê àíãëèéñêîìó ñýðó.
Øòðèøîê, à ãîâîðèò î ÷åëîâåêå.
Åñëè âû áóäåòå ÷èòàòü êíèãó Êóïåðìàíà «Ñóäüáà ÷åìïèîíà» (îíà èçäàíà íà ðóññêîì ÿçûêå), òî íå ìîæåòå íå çàìåòèòü, ÷òî åãî îêðóæàëè ñïëîøü âåëèêèå ëþäè. Èíîãäà îí ñíèñõîäèë äî øàõìàòíûõ è øàøå÷íûõ ÷åìïèîíîâ ìèðà, ãðîññìåéñòåðîâ, çàìåñòèòåëåé ìèíèñòðîâ ñïîðòà, Í.Ñ.Õðóùåâà (íàêîíåö). Òîò íèêàê íå ìîã ðåøèòü øàøå÷íóþ ïîçèöèþ…è Êóïåðìàí ïîìîã åìó…Êòî òåïåðü ñêàæåò, ÷òî àâòîð êíèãè íå îáëàäàåò èçóìèòåëüíîé ôàíòàçèåé…
Êòî òàêîé Êóïåðìàí? Íåñîìíåííî, îäàðåííûé ÷åëîâåê. Íå ðàç îí âçáèðàëñÿ íà øàøå÷íûé Îëèìï.
Íî…, ïðîäâèãàÿñü ê öåëè, Êóïåðìàí íå áðåçãîâàë íèêàêèìè ñðåäñòâàìè…
 ñàìîì íà÷àëå ïóòè (êîãäà åùå èãðàë â ðóññêèå øàøêè) Êîìèòåò ïî ôèçêóëüòóðå è ñïîðòó (â äàëüíåéøåì Ãîñêîìñïîðò) «Çà ïîäêóï ïðîòèâíèêîâ» äèñêâàëèôèöèðîâàë Êóïåðìàíà íà äâà ãîäà, ëèøèë åãî çâàíèÿ «ìàñòåðà ñïîðòà» è íå÷åñòíî çàâîåâàííîãî òèòóëà «×åìïèîí ÑÑÑÐ 1950 ãîäà».
Áûñòðî îïðàâèâøèñü îò óäàðà, Êóïåðìàí ïåðåøåë íà ñòîêëåòî÷íóþ äîñêó. È òàì òå æå ìåòîäû…, íî óæå â ìåæäóíàðîäíîì ìàñøòàáå. Ñíà÷àëà â ïîåäèíêàõ ñ ñîâåòñêèìè ñïîðòñìåíàìè – Àíäðåéêî, Ãàíòâàðãîì, çàòåì ñ èíîñòðàíöåì Âèðñìîé.  Ãîëëàíäèè áûë äàæå ñóä ïî ïîâîäó ïðåäâàðèòåëüíîé äîãîâîðåííîñòè â íå ñîñòîÿâøåìñÿ ìàò÷å çà òèòóë ÷åìïèîíà ìèðà.
Êóïåðìàí íàïèñàë ìíîæåñòâî êíèã. Ïî íèì ó÷èëèñü ëþáèòåëè øàøåê íå òîëüêî â ÑÑÑÐ, íî è çà ðóáåæîì. Ýòî ïëþñ (êàê ïîåòñÿ â îäíîé íàøåé ïåñåíêå).
À ÷òî æå ìèíóñ? Îáðàòèìñÿ ê åãî êíèãå «Ñóäüáà ÷åìïèîíà». Ñïëîøíàÿ ëîæü, ïîëèâ ãðÿçüþ ñîïåðíèêîâ – îñíîâíàÿ òåìà.
Áîëåå ïîäðîáíî îá ýòîé êíèãå íàïèñàíî â ìîåé ñòàòüå «Íåáûëèöû îò Êóïåðìàíà», íàïå÷àòàííîé â æóðíàëå «Øàøêè Ðîññèè» â àïðåëå 1996 ã. (ñì. Ïðèëîæåíèå).
Ïðî÷èòàâ âûäåðæêè (êàñàþùèåñÿ ìåíÿ), ÿ ïåðåñòàë çäîðîâàòüñÿ ñ Êóïåðìàíîì… ×åðåç íåñêîëüêî ëåò, íà îäíîì èç òóðíèðîâ (Ìààrs, 1993 ã.), îí ïîäîøåë êî ìíå ñî ñëîâàìè: « Ñëàâà, òû æå çíàåøü: ÿ íàïèñàë êíèãó èç-çà äåíåã…» ß ñæàëèëñÿ íàä ñòàðèêîì.
Êàê îöåíèâàåò ñàì ñåáÿ áûâøèé ñîâåòñêèé ãðîññìåéñòåð (ñåé÷àñ Êóïåðìàí îáîñíîâàëñÿ â ÑØÀ)? Âîò ñòðîêè èç åãî êíèãè «…ß èìïóëüñèâíûé, íåðâíûé, âñïûëü÷èâûé, ïðèâûêøèé ê áîãåìíîé æèçíè, ñêëîííûé ê àâàíòþðàì è ïðèêëþ÷åíèÿì» (ñòð. 167). Ëó÷øå íå ñêàæåøü. Ñàì ñåáÿ âûñåê.
ÌÈÕÀÈË ÊÎÐÕÎÂ
Ñ ïîáåäû íàä íèì, â ìàò÷å çà òèòóë ÷åìïèîíà ÑÑÑÐ (1959 ã.) íà÷àëñÿ ìîé ïóòü â «âûñøåå øàøå÷íîå îáùåñòâî». Íåò, íå ÿ (êòî îñóäèò ìåíÿ çà âûèãðûø åäèíîáîðñòâà) çàêðûë Êîðõîâó ïóòü â ÷åìïèîíàò ìèðà 1960 ãîäà. Åñëè áû íàøà Ôåäåðàöèÿ (â òî âðåìÿ â íåé áûëî âåëèêî âëèÿíèå Êóïåðìàíà) îáðàòèëàñü âî âñåìèðíóþ ñ òðåáîâàíèåì äîïóñòèòü òðåòüåãî ó÷àñòíèêà, òî Êîðõîâ ìîã áû ñûãðàòü â ìèðîâîì ïåðâåíñòâå. Ïî ïðàâèëàì ÔÌÆÄ (äåéñòâîâàâøèì â òî âðåìÿ), áîëüøèå ñòðàíû (â øàøå÷íîì îòíîøåíèè). Ãîëëàíäèÿ, Ôðàíöèÿ, ÑÑÑÐ èìåëè ïðàâî âûñòàâèòü äâà èãðîêà íà Ôèíàëüíûé òóðíèð. Êóïåðìàíà (êàê ÷åìïèîíà ìèðà) äîïóñòèëè ïåðñîíàëüíî. Íî… Êóïåðìàí íå õîòåë èìåòü ëèøíåãî êîíêóðåíòà…
 ÷åìïèîíàòàõ ÑÑÑÐ 1958 è 1960 ãîäîâ Êîðõîâ çàâîåâàë òèòóë, â 1959 –ñåðåáðî. Ïîêàæè îí ýòîò ðåçóëüòàò ÷óòü ïîçæå (çâàíèå «ãðîññìåéñòåð ÑÑÑл íà÷àëè ïðèñâàèâàòü ñ 1961 ãîäà) áûòü áû åìó ãðîññìåéñòåðîì íà äåñÿòîê ëåò ðàíüøå…
Êîðõîâó ñ áîëüøèì òðóäîì (è òî ïðè ïîìîùè «êîìïàíèè» Ãàíòâàðãà) óäàëîñü âûïîëíèòü íîðìó òîëüêî â 1971 ãîäó…
Âïîñëåäñòâèè îäåññèò ïåðåáðàëñÿ íà æèòåëüñòâî â ÑØÀ. Ñ òåõ ïîð íå âèäíî åãî ôàìèëèè â ìåæäóíàðîäíûõ òóðíèðàõ…
ÀÍÄÐÈÑ ÀÍÄÐÅÉÊÎ
ß íèêîãäà íå áûë «ñàìûì ìîëîäûì» ó÷àñòíèêîì ÷åìïèîíàòîâ ÑÑÑÐ. «Âèíîâàò» â ýòîì Àíäðåéêî. Äåáþòèðîâàëè ìû íà V ïåðâåíñòâå (Êèåâ, 1959 ã.). Ìíå - 18, åìó - 16 (è òàê âñå âðåìÿ: èçìåíèòü íè÷åãî íåëüçÿ).
ÖØÊ ÑÑÑÐ (Öåíòðàëüíûé øàõìàòíûé êëóá) âûïóñêàë ãàçåòó «V ÷åìïèîíàò ÑÑÑл - ýòî åäèíñòâåííîå, çà âñþ èñòîðèþ ïðîâåäåíèÿ ñîðåâíîâàíèé, èçäàíèå.
Ïåðåëèñòûâàþ ïîæåëòåâøèå ñòðàíèöû. Âîò äðóæåñêèé øàðæ íà Àíäðåéêî: õóäîé, êàê ñïè÷êà, þíîøà êàòèò íà ðîëèêîâûõ êîíüêàõ ïî øàøå÷íîìó ïîëþ. À ÿ åãî ïîìíþ äðóãèì...
«Çâîíîê» (ëþáèòåëü ïîäòðóíèòü íàä ñîïåðíèêîì âî âðåìÿ äðóæåñêèõ ïàðòèé). Îñòðîóìíûé. Ïîìíèòå, êàê àêàäåìèê Ïàâëîâ ïðîâîäèë îïûòû. Àíäðåéêî, òàê ïðîêîììåíòèðîâàë èõ: «Ñîáàêå, ïîêàçûâàÿ êðóã, äàâàëè ïèùó. Âûðàáàòûâàëè ðåôëåêñ. Êîãäà ñîáàêà ïðèâûêëà ê îïûòó è ó íåå ïðè âèäå êðóãà àâòîìàòè÷åñêè òåêëà ñëþíà, Ïàâëîâ âíåñ ïîïðàâêó â ýêñïåðèìåíò…Âìåñòî êðóãà ïîêàçàë ýëëèïñ…×òî ïðîèçîøëî ñ ñîáàêîé? …îíà ñîøëà ñ óìà» (ïî âåðñèè Àíäðåéêî).
Æóðíàëèñòû ÷àñòî ñïðàøèâàëè ðèæàíèíà î åãî íàöèîíàëüíîñòè. «Îòåö – îòâå÷àë îí – íåìåö (ïîãîâàðèâàëè: Àíäðåéêî ðîäèëñÿ â êîíöëàãåðå), ìàòü – ëàòûøêà, à ÿ –óêðàèíåö (åãî ôàìèëèÿ îêàí÷èâàëàñü íà «î»)».
Ïåðåä ïåðâîé íàøåé ïàðòèåé Àíäðåéêî ïîäîøåë êî ìíå ñ âîïðîñîì: «Êàê áóäåì èãðàòü?». «ß – íà âûèãðûø» - ïîñëåäîâàë îòâåò. « È ÿ òîæå» - âûïàëèë Àíäðåéêî. È ïðîäîëæàë - «Íó, òû æå çíàåøü, ÷òî âñå èçó÷åíî (â òî âðåìÿ ìû, îòêðîâåííî ãîâîðÿ, åùå íå îñâîèëè àçû «ñòîêëåòîê»). Äàâàé óéäåì îò òåîðèè». ß ïðåäëîæèë âàðèàíò: «1.35-30 16-21 2. 31-27 20-24. 3.27x16 24x35». «Äà, íî òû çàõâàòûâàåøü öåíòð õîäîì
4.32-28 è ïîëó÷àåøü ïðåèìóùåñòâî». «Õîðîøî, ÿ ïðåäîñòàâëþ åãî òåáå: îòâå÷ó 4. 36-31, è óæå òû ìîæåøü çàõâàòèòü öåíòð 4…19-23».
Íè òîãî, íè äðóãîãî â íàøåé ïàðòèè íå áûëî. Â ñåðåäèíå èãðû Àíäðåéêî îñóùåñòâèë ðàçìåí 7õ7… Â òî âðåìÿ îí íåìíîãî ïîáàèâàëñÿ ìåíÿ.
È äåéñòâèòåëüíî, â íà÷àëå øàøå÷íîãî ïóòè ÿ èãðàë ñèëüíåå: îá ýòîì ñâèäåòåëüñòâóþò äâà ìàò÷à çà òèòóë (1964 ã.).  ïåðâîì ÿ ó÷èíèë ðàçãðîì ñîïåðíèêó (9:3), à âî âòîðîì ìåíÿ óñòðàèâàëà íè÷üÿ (6:6), èáî ÿ ñîõðàíÿë çâàíèå «÷åìïèîí ÑÑÑл (ïî «Ïîëîæåíèþ î ñîðåâíîâàíèÿõ 1964 ãîäà»)
Àíäðåéêî âîñåìü (!) ðàç (íå ìíîãîâàòî ëè?) ñòàíîâèëñÿ ÷åìïèîíîì ÑÑÑÐ. Ïîòðÿñàþùèé ðåçóëüòàò! Íî… ÷èòàéòå ìîè íåîïóáëèêîâàííûå ñòàòüè…
ÀÍÀÒÎËÈÉ ÃÀÍÒÂÀÐÃ
ß ïîìíþ åãî, þíîøåé, êîãäà ìû ãîíÿëè â ôóòáîë íà ãàçîíå îêîëî äîìèêà Ïèòà Ðîîçåíáóðãà. Äàëåêèé 1967 ãîä… Ñêîëüêî ëåò ïðîøëî, ñêîëüêî ñîáûòèé…
Âìåñòå ñ Ãàíòâàðãîì ìû áîðîëèñü (îí – ïðîòèâ Àíäðåéêî è Êóïåðìàíà, ÿ – ïðîòèâ íå÷åñòíîé èãðû). Çàòåì âðåìåíà èçìåíèëèñü, è ìû îêàçàëèñü ïî ðàçíûå ñòîðîíû áàððèêàä. ß, ïî-ïðåæíåìó, ãíóë ñâîþ ëèíèþ, îí ïåðåêëþ÷èëñÿ íà áîðüáó ñíà÷àëà ñî ìíîé (Ñì. Ïðèëîæåíèå, ñòàòüÿ «Îñèíîå ãíåçäî»), çàòåì ïîÿâèëèñü áîëåå ìîëîäûå êîíêóðåíòû…
Ìàëî òîãî, ÷òî Ãàíòâàðã ïåðåíÿë «îïûò» Êóïåðìàíà è Àíäðåéêî, îí «óñèëèë âàðèàíò» - âêëþ÷èë â ñâîþ ãðóïïó ìîëîäûõ, ïåðñïåêòèâíûõ øàøèñòîâ.
×åìïèîíàò ìèðà 2005 ãîäà, Àìñòåðäàì. Íàáëþäàþ çà Ãàíâàðãîì: âèæó, êàê ïîáåëåëè åãî âîëîñû, íî åùå áîäð. À ìûñëè… êóäà îò íèõ ñïðÿ÷åøüñÿ? Âåçäå åìó ìåðåùàòñÿ êîçíè êîíêóðåíòîâ, ïðîèñêè «âðàãîâ» (íàñòîÿùèõ ëè, ìíèìûõ - êòî ðàçáåðåò), ïîäâîõè (äàæå òàì, ãäå èõ íåò è â ïîìèíå). Îí âåñü â íàïðÿæåíèè îò ýòèõ ìûñëåé: âñå ïðîòèâ íåãî. Ãàíòâàðã îòðàâëåí ñâîåé ïðåäûäóùåé æèçíüþ…
Een (matige tot redelijke) vertaling kan verkregen worden door de tekst door Babelfish http://babelfish.altavista.com/ van het Russisch in het Engels te laten omzetten.
Correcte weergave van het Russisch verkrijgt men door instellen van Beeld >>> Codering >>> Cyrillisch(Windows).
Î ×ÅÌÏÈÎÍÀÕ…
Íûíåøíåå ïîêîëåíèå øàøèñòîâ ïðàêòè÷åñêè íå çíàåò ÷åìïèîíîâ ÑÑÑÐ…
Íà òóðíèðå â Ýëåêòðîñòàëè (íå ïîìíþ òî÷íî ãîäà: â êîíöå ïðîøëîãî âåêà) ïîêàçàë ó÷àñòíèêàì þíîøåñêîãî òóðíèðà æóðíàë «Øàøêè» (60-õ ãîäîâ), ãäå ìû ñôîòîãðàôèðîâàíû ñ Áàáà Ñè, ñïðîñèë: «Íàçîâèòå, êòî çäåñü èçîáðàæåí?».  ñåíåãàëüöå îíè ïðèçíàëè äåòåêòèâà èç àìåðèêàíñêîãî ôèëüìà, à ðÿäîì «êàêîé-òî ìóæèê â î÷êàõ» (ýòî áûë ÿ, äâàäöàòèëåòíèé).
Æèâî èíòåðåñîâàëñÿ èñòîðèé øàøåê Àëåêñàíäð Ãåòìàíñêèé (ïðîôåññèîíàëüíûé èñòîðèê, êàíäèäàò íàóê), êîòîðîìó òàê è íå óäàëîñü ñûãðàòü â ÷åìïèîíàòàõ ÑÑÑÐ (îí ïîçäíî ðîäèëñÿ – â 1976 ãîäó). Ðàññïðàøèâàë î ãðîññìåéñòåðàõ ñîâåòñêîãî ïåðèîäà, õîòåë óçíàòü øòðèõè áèîãðàôèè, ÷åëîâå÷åñêèå êà÷åñòâà…
×òî æ, ïîâîä åñòü. Ãäå, êàê íå â êíèãå î ïåðâåíñòâàõ ñòðàíû, âûñêàçàòü ñâîå ìíåíèå î ÷åìïèîíàõ ÑÑÑÐ.
ÈÑÅÐ ÊÓÏÅÐÌÀÍ
Âîîáùå-òî Êóïåðìàíà çâàëè èíà÷å – «Èçðàèëü». Âðîäå áû âïîëíå äîñòîéíîå èìÿ: òàê íàçâàíî ãîñóäàðñòâî. Íî…ïîñëå çàâîåâàíèÿ òèòóëà ÷åìïèîíà ìèðà åãî äðóçüÿ, êîëëåãè, øàøèñòû, ïî ïðèâû÷êå íàçûâàëè åãî «Èçÿ» (ñîêðàùåííîå îò Èçðàèëü). Âèäèìî, â äóøå ýòî ïðèçåìëåííîå «Èçÿ» êîðîáèëî åãî. È Êóïåðìàí ñìåíèë èìÿ íà «Èñåð». ×òî-òî áëèçêîå ê àíãëèéñêîìó ñýðó.
Øòðèøîê, à ãîâîðèò î ÷åëîâåêå.
Åñëè âû áóäåòå ÷èòàòü êíèãó Êóïåðìàíà «Ñóäüáà ÷åìïèîíà» (îíà èçäàíà íà ðóññêîì ÿçûêå), òî íå ìîæåòå íå çàìåòèòü, ÷òî åãî îêðóæàëè ñïëîøü âåëèêèå ëþäè. Èíîãäà îí ñíèñõîäèë äî øàõìàòíûõ è øàøå÷íûõ ÷åìïèîíîâ ìèðà, ãðîññìåéñòåðîâ, çàìåñòèòåëåé ìèíèñòðîâ ñïîðòà, Í.Ñ.Õðóùåâà (íàêîíåö). Òîò íèêàê íå ìîã ðåøèòü øàøå÷íóþ ïîçèöèþ…è Êóïåðìàí ïîìîã åìó…Êòî òåïåðü ñêàæåò, ÷òî àâòîð êíèãè íå îáëàäàåò èçóìèòåëüíîé ôàíòàçèåé…
Êòî òàêîé Êóïåðìàí? Íåñîìíåííî, îäàðåííûé ÷åëîâåê. Íå ðàç îí âçáèðàëñÿ íà øàøå÷íûé Îëèìï.
Íî…, ïðîäâèãàÿñü ê öåëè, Êóïåðìàí íå áðåçãîâàë íèêàêèìè ñðåäñòâàìè…
 ñàìîì íà÷àëå ïóòè (êîãäà åùå èãðàë â ðóññêèå øàøêè) Êîìèòåò ïî ôèçêóëüòóðå è ñïîðòó (â äàëüíåéøåì Ãîñêîìñïîðò) «Çà ïîäêóï ïðîòèâíèêîâ» äèñêâàëèôèöèðîâàë Êóïåðìàíà íà äâà ãîäà, ëèøèë åãî çâàíèÿ «ìàñòåðà ñïîðòà» è íå÷åñòíî çàâîåâàííîãî òèòóëà «×åìïèîí ÑÑÑÐ 1950 ãîäà».
Áûñòðî îïðàâèâøèñü îò óäàðà, Êóïåðìàí ïåðåøåë íà ñòîêëåòî÷íóþ äîñêó. È òàì òå æå ìåòîäû…, íî óæå â ìåæäóíàðîäíîì ìàñøòàáå. Ñíà÷àëà â ïîåäèíêàõ ñ ñîâåòñêèìè ñïîðòñìåíàìè – Àíäðåéêî, Ãàíòâàðãîì, çàòåì ñ èíîñòðàíöåì Âèðñìîé.  Ãîëëàíäèè áûë äàæå ñóä ïî ïîâîäó ïðåäâàðèòåëüíîé äîãîâîðåííîñòè â íå ñîñòîÿâøåìñÿ ìàò÷å çà òèòóë ÷åìïèîíà ìèðà.
Êóïåðìàí íàïèñàë ìíîæåñòâî êíèã. Ïî íèì ó÷èëèñü ëþáèòåëè øàøåê íå òîëüêî â ÑÑÑÐ, íî è çà ðóáåæîì. Ýòî ïëþñ (êàê ïîåòñÿ â îäíîé íàøåé ïåñåíêå).
À ÷òî æå ìèíóñ? Îáðàòèìñÿ ê åãî êíèãå «Ñóäüáà ÷åìïèîíà». Ñïëîøíàÿ ëîæü, ïîëèâ ãðÿçüþ ñîïåðíèêîâ – îñíîâíàÿ òåìà.
Áîëåå ïîäðîáíî îá ýòîé êíèãå íàïèñàíî â ìîåé ñòàòüå «Íåáûëèöû îò Êóïåðìàíà», íàïå÷àòàííîé â æóðíàëå «Øàøêè Ðîññèè» â àïðåëå 1996 ã. (ñì. Ïðèëîæåíèå).
Ïðî÷èòàâ âûäåðæêè (êàñàþùèåñÿ ìåíÿ), ÿ ïåðåñòàë çäîðîâàòüñÿ ñ Êóïåðìàíîì… ×åðåç íåñêîëüêî ëåò, íà îäíîì èç òóðíèðîâ (Ìààrs, 1993 ã.), îí ïîäîøåë êî ìíå ñî ñëîâàìè: « Ñëàâà, òû æå çíàåøü: ÿ íàïèñàë êíèãó èç-çà äåíåã…» ß ñæàëèëñÿ íàä ñòàðèêîì.
Êàê îöåíèâàåò ñàì ñåáÿ áûâøèé ñîâåòñêèé ãðîññìåéñòåð (ñåé÷àñ Êóïåðìàí îáîñíîâàëñÿ â ÑØÀ)? Âîò ñòðîêè èç åãî êíèãè «…ß èìïóëüñèâíûé, íåðâíûé, âñïûëü÷èâûé, ïðèâûêøèé ê áîãåìíîé æèçíè, ñêëîííûé ê àâàíòþðàì è ïðèêëþ÷åíèÿì» (ñòð. 167). Ëó÷øå íå ñêàæåøü. Ñàì ñåáÿ âûñåê.
ÌÈÕÀÈË ÊÎÐÕÎÂ
Ñ ïîáåäû íàä íèì, â ìàò÷å çà òèòóë ÷åìïèîíà ÑÑÑÐ (1959 ã.) íà÷àëñÿ ìîé ïóòü â «âûñøåå øàøå÷íîå îáùåñòâî». Íåò, íå ÿ (êòî îñóäèò ìåíÿ çà âûèãðûø åäèíîáîðñòâà) çàêðûë Êîðõîâó ïóòü â ÷åìïèîíàò ìèðà 1960 ãîäà. Åñëè áû íàøà Ôåäåðàöèÿ (â òî âðåìÿ â íåé áûëî âåëèêî âëèÿíèå Êóïåðìàíà) îáðàòèëàñü âî âñåìèðíóþ ñ òðåáîâàíèåì äîïóñòèòü òðåòüåãî ó÷àñòíèêà, òî Êîðõîâ ìîã áû ñûãðàòü â ìèðîâîì ïåðâåíñòâå. Ïî ïðàâèëàì ÔÌÆÄ (äåéñòâîâàâøèì â òî âðåìÿ), áîëüøèå ñòðàíû (â øàøå÷íîì îòíîøåíèè). Ãîëëàíäèÿ, Ôðàíöèÿ, ÑÑÑÐ èìåëè ïðàâî âûñòàâèòü äâà èãðîêà íà Ôèíàëüíûé òóðíèð. Êóïåðìàíà (êàê ÷åìïèîíà ìèðà) äîïóñòèëè ïåðñîíàëüíî. Íî… Êóïåðìàí íå õîòåë èìåòü ëèøíåãî êîíêóðåíòà…
 ÷åìïèîíàòàõ ÑÑÑÐ 1958 è 1960 ãîäîâ Êîðõîâ çàâîåâàë òèòóë, â 1959 –ñåðåáðî. Ïîêàæè îí ýòîò ðåçóëüòàò ÷óòü ïîçæå (çâàíèå «ãðîññìåéñòåð ÑÑÑл íà÷àëè ïðèñâàèâàòü ñ 1961 ãîäà) áûòü áû åìó ãðîññìåéñòåðîì íà äåñÿòîê ëåò ðàíüøå…
Êîðõîâó ñ áîëüøèì òðóäîì (è òî ïðè ïîìîùè «êîìïàíèè» Ãàíòâàðãà) óäàëîñü âûïîëíèòü íîðìó òîëüêî â 1971 ãîäó…
Âïîñëåäñòâèè îäåññèò ïåðåáðàëñÿ íà æèòåëüñòâî â ÑØÀ. Ñ òåõ ïîð íå âèäíî åãî ôàìèëèè â ìåæäóíàðîäíûõ òóðíèðàõ…
ÀÍÄÐÈÑ ÀÍÄÐÅÉÊÎ
ß íèêîãäà íå áûë «ñàìûì ìîëîäûì» ó÷àñòíèêîì ÷åìïèîíàòîâ ÑÑÑÐ. «Âèíîâàò» â ýòîì Àíäðåéêî. Äåáþòèðîâàëè ìû íà V ïåðâåíñòâå (Êèåâ, 1959 ã.). Ìíå - 18, åìó - 16 (è òàê âñå âðåìÿ: èçìåíèòü íè÷åãî íåëüçÿ).
ÖØÊ ÑÑÑÐ (Öåíòðàëüíûé øàõìàòíûé êëóá) âûïóñêàë ãàçåòó «V ÷åìïèîíàò ÑÑÑл - ýòî åäèíñòâåííîå, çà âñþ èñòîðèþ ïðîâåäåíèÿ ñîðåâíîâàíèé, èçäàíèå.
Ïåðåëèñòûâàþ ïîæåëòåâøèå ñòðàíèöû. Âîò äðóæåñêèé øàðæ íà Àíäðåéêî: õóäîé, êàê ñïè÷êà, þíîøà êàòèò íà ðîëèêîâûõ êîíüêàõ ïî øàøå÷íîìó ïîëþ. À ÿ åãî ïîìíþ äðóãèì...
«Çâîíîê» (ëþáèòåëü ïîäòðóíèòü íàä ñîïåðíèêîì âî âðåìÿ äðóæåñêèõ ïàðòèé). Îñòðîóìíûé. Ïîìíèòå, êàê àêàäåìèê Ïàâëîâ ïðîâîäèë îïûòû. Àíäðåéêî, òàê ïðîêîììåíòèðîâàë èõ: «Ñîáàêå, ïîêàçûâàÿ êðóã, äàâàëè ïèùó. Âûðàáàòûâàëè ðåôëåêñ. Êîãäà ñîáàêà ïðèâûêëà ê îïûòó è ó íåå ïðè âèäå êðóãà àâòîìàòè÷åñêè òåêëà ñëþíà, Ïàâëîâ âíåñ ïîïðàâêó â ýêñïåðèìåíò…Âìåñòî êðóãà ïîêàçàë ýëëèïñ…×òî ïðîèçîøëî ñ ñîáàêîé? …îíà ñîøëà ñ óìà» (ïî âåðñèè Àíäðåéêî).
Æóðíàëèñòû ÷àñòî ñïðàøèâàëè ðèæàíèíà î åãî íàöèîíàëüíîñòè. «Îòåö – îòâå÷àë îí – íåìåö (ïîãîâàðèâàëè: Àíäðåéêî ðîäèëñÿ â êîíöëàãåðå), ìàòü – ëàòûøêà, à ÿ –óêðàèíåö (åãî ôàìèëèÿ îêàí÷èâàëàñü íà «î»)».
Ïåðåä ïåðâîé íàøåé ïàðòèåé Àíäðåéêî ïîäîøåë êî ìíå ñ âîïðîñîì: «Êàê áóäåì èãðàòü?». «ß – íà âûèãðûø» - ïîñëåäîâàë îòâåò. « È ÿ òîæå» - âûïàëèë Àíäðåéêî. È ïðîäîëæàë - «Íó, òû æå çíàåøü, ÷òî âñå èçó÷åíî (â òî âðåìÿ ìû, îòêðîâåííî ãîâîðÿ, åùå íå îñâîèëè àçû «ñòîêëåòîê»). Äàâàé óéäåì îò òåîðèè». ß ïðåäëîæèë âàðèàíò: «1.35-30 16-21 2. 31-27 20-24. 3.27x16 24x35». «Äà, íî òû çàõâàòûâàåøü öåíòð õîäîì
4.32-28 è ïîëó÷àåøü ïðåèìóùåñòâî». «Õîðîøî, ÿ ïðåäîñòàâëþ åãî òåáå: îòâå÷ó 4. 36-31, è óæå òû ìîæåøü çàõâàòèòü öåíòð 4…19-23».
Íè òîãî, íè äðóãîãî â íàøåé ïàðòèè íå áûëî. Â ñåðåäèíå èãðû Àíäðåéêî îñóùåñòâèë ðàçìåí 7õ7… Â òî âðåìÿ îí íåìíîãî ïîáàèâàëñÿ ìåíÿ.
È äåéñòâèòåëüíî, â íà÷àëå øàøå÷íîãî ïóòè ÿ èãðàë ñèëüíåå: îá ýòîì ñâèäåòåëüñòâóþò äâà ìàò÷à çà òèòóë (1964 ã.).  ïåðâîì ÿ ó÷èíèë ðàçãðîì ñîïåðíèêó (9:3), à âî âòîðîì ìåíÿ óñòðàèâàëà íè÷üÿ (6:6), èáî ÿ ñîõðàíÿë çâàíèå «÷åìïèîí ÑÑÑл (ïî «Ïîëîæåíèþ î ñîðåâíîâàíèÿõ 1964 ãîäà»)
Àíäðåéêî âîñåìü (!) ðàç (íå ìíîãîâàòî ëè?) ñòàíîâèëñÿ ÷åìïèîíîì ÑÑÑÐ. Ïîòðÿñàþùèé ðåçóëüòàò! Íî… ÷èòàéòå ìîè íåîïóáëèêîâàííûå ñòàòüè…
ÀÍÀÒÎËÈÉ ÃÀÍÒÂÀÐÃ
ß ïîìíþ åãî, þíîøåé, êîãäà ìû ãîíÿëè â ôóòáîë íà ãàçîíå îêîëî äîìèêà Ïèòà Ðîîçåíáóðãà. Äàëåêèé 1967 ãîä… Ñêîëüêî ëåò ïðîøëî, ñêîëüêî ñîáûòèé…
Âìåñòå ñ Ãàíòâàðãîì ìû áîðîëèñü (îí – ïðîòèâ Àíäðåéêî è Êóïåðìàíà, ÿ – ïðîòèâ íå÷åñòíîé èãðû). Çàòåì âðåìåíà èçìåíèëèñü, è ìû îêàçàëèñü ïî ðàçíûå ñòîðîíû áàððèêàä. ß, ïî-ïðåæíåìó, ãíóë ñâîþ ëèíèþ, îí ïåðåêëþ÷èëñÿ íà áîðüáó ñíà÷àëà ñî ìíîé (Ñì. Ïðèëîæåíèå, ñòàòüÿ «Îñèíîå ãíåçäî»), çàòåì ïîÿâèëèñü áîëåå ìîëîäûå êîíêóðåíòû…
Ìàëî òîãî, ÷òî Ãàíòâàðã ïåðåíÿë «îïûò» Êóïåðìàíà è Àíäðåéêî, îí «óñèëèë âàðèàíò» - âêëþ÷èë â ñâîþ ãðóïïó ìîëîäûõ, ïåðñïåêòèâíûõ øàøèñòîâ.
×åìïèîíàò ìèðà 2005 ãîäà, Àìñòåðäàì. Íàáëþäàþ çà Ãàíâàðãîì: âèæó, êàê ïîáåëåëè åãî âîëîñû, íî åùå áîäð. À ìûñëè… êóäà îò íèõ ñïðÿ÷åøüñÿ? Âåçäå åìó ìåðåùàòñÿ êîçíè êîíêóðåíòîâ, ïðîèñêè «âðàãîâ» (íàñòîÿùèõ ëè, ìíèìûõ - êòî ðàçáåðåò), ïîäâîõè (äàæå òàì, ãäå èõ íåò è â ïîìèíå). Îí âåñü â íàïðÿæåíèè îò ýòèõ ìûñëåé: âñå ïðîòèâ íåãî. Ãàíòâàðã îòðàâëåí ñâîåé ïðåäûäóùåé æèçíüþ…
- Hanco Elenbaas
- Posts: 18872
- Joined: Tue Apr 22, 2003 14:49
Jacky Bruiant heeft enkele pagina's over 'de Woldouby' uit Technique moderne van Herman de Jongh online geplaatst: http://perso.orange.fr/j.bruiant/woldouby/woldouby.htmOp het forum van de FFJD biedt iemand zijn damboeken aan.
Voor Technique moderne du jeu de dames van Herman de Jongh uit 1937 wordt 250 euro gevraagd. Is een dergelijke prijs gebruikelijk voor dat werk?
Ik zie dat Piet Lauwen er in 1992 ook al 475 gulden voor vroeg.
- Hanco Elenbaas
- Posts: 18872
- Joined: Tue Apr 22, 2003 14:49
Het interview met oud-wereldkampioen Wjatsjeslav Iwanowitsj Sjtsjogoljev door Galina Sapozhnikova, dat het nieuwe boek van Slawa opent, is door oud-wereldkampioen Russisch/Brazilaans Aleksander Kandaoerov opgenomen op de Shashki-site:
http://www.shashki.com/Article1464.html
<center>
Wjatsjeslav Iwanowitsj Sjtsjogoljev in 1970
digitalisering foto: Aleksej Tsjizjov
http://www.shashki.com/Article1464.html
<center>
Wjatsjeslav Iwanowitsj Sjtsjogoljev in 1970
digitalisering foto: Aleksej Tsjizjov
- Hanco Elenbaas
- Posts: 18872
- Joined: Tue Apr 22, 2003 14:49
In 2007 viert De Damspeler van Constant Broekkamp zijn 100-jarig bestaan. Hierboven een foto van de Rotterdamse editie.<center></center>
C.H. (Constant) Broekkamp in Hoofdstuk 1, "De Geschiedenis van het Damspel", van zijn boek De Damspeler uit 1907:
"Indien wij wilden nagaan, vanwaar het komt, dat langzamerhand de miskenning van het damspel zulke diepe wortels heeft geschoten, dan zouden velen met ons tot de conclusie komen, dat de schuld hiervan voor een groot gedeelte ligt bij vele bekwame Hollandsche damspelers uit vroegere dagen.
Dezen toch, verzuimden maar al te dikwijls, anderen te onderrichten of voort te helpen. Immers, wij vinden hiervan zeer weinig opgeteekend. Zelden vinden wij overblijfselen van hunne spelkennis, en aan de verspreiding van goede lectuur lieten zij zich weinig gelegen liggen. Het verkeerde systeem; "ik heb mij zelf moeten leeren, indien gij lust hiertoe hebt, doe het ook", werd helaas maar al te dikwijls toegepast.
De tweede, niet minder gewichtige oorzaak waarom het damspel nog te weinig gewaardeerd wordt, is gelegen in de onbekendheid met zijn geschiedenis. Hiermede is het ook niet gunstig gesteld, want niet alleen dat het groote publiek hiervan weinig of niets weet, doch geoefende en zelfs bekwame spelers weten dikwijls nog weinig hiervan te vertellen. Toch staat de bekendheid met de geschiedenis zoo nauw in verband met den lust om het spel te beoefenen. Het spreekwoord: "onbekend maakt onbemind" maakt voor het damspel volstrekt geen uitzondering."
Op de veiling van Piet Lauwen is een exemplaar van de Amsterdamse uitgave te koop.
http://www.sport-vrijetijd.info/index.php?id=18826
<center>
C.H. Broekkamp: De damspeler. (Amsterdam Van Holkema & Warendorf 1907 p.416)
</center>
- Hanco Elenbaas
- Posts: 18872
- Joined: Tue Apr 22, 2003 14:49
Piet Bouma wrote:Op www.tresoar.nl
staat een aankondiging van de presentatie van de damcollectie Geert Bosma en het archief van de PFDB op 11 oktober a.s.
Deze presentatie gaat gepaard met een levende damwedstrijd tussen 20 burgemeester&wethouders en 20 basisschoolleerlingen.
Tjalling v.d. Bosch en Tjalling Goedemoed zullen deze levende damschijven bedienen.
Tekst op de website van Tresoar:
"
11-10-2006
Presentatie damcollectie Bosma
Manifestatie over dammen en presentatie van een collectie boeken over de damsport
Met de schenking van Geert Bosma heeft Friesland er in één klap een uniek stukje erfgoed bij gekregen. Honderden boeken, brochures, tijdschriften en knipsels over dammen heeft Bosma in de loop van zijn leven weten te verzamelen.
Prachtig materiaal over de geschiedenis van het damspel en de vele varianten van het spel. Het eerste Nederlandse boek over dammen zit er bij, geschreven door Ephraim van Embden (1752-1832), de complete jaargangen van het tijdschrift Het Damspel, boeken over checkers (Amerikaans dammen) ….. en nog heel veel meer.
Geert Bosma (1918-2005) was een zeer verdienstelijk dammer, die het heeft weten te schoppen tot de finale van het Fries Kampioenschap. Hij is echter vooral bekend geworden als verzamelaar van damliteratuur uit binnen- en buitenland. Al lang voor zijn overlijden had hij notarieel vast laten leggen zijn collectie te zullen schenken aan de Provinciale Bibliotheek van Friesland (nu: Tresoar) in Leeuwarden.
Op woensdag 11 oktober is het zover, Tresoar staat dan geheel in het teken van het dammen. Geert Bosma's wens is uitgekomen; zijn unieke verzameling damboeken en –tijdschriften is voortaan beschikbaar en toegankelijk voor een breed publiek!
De avond gaat voortvarend van start met een wedstrijd Levend Dammen in de studiezaal van Tresoar. Twintig Friese burgemeesters en wethouders en twintig basisschoolleerlingen spelen voor damschijf. Ze dragen allemaal een speciaal voor deze gelegenheid ontworpen hoed, zodat de wedstrijd vanaf de balustrade goed te volgen is. De hoeden zijn ontworpen door leerlingen van het Friesland College, afdeling Mode.
De damgiganten Tjalling Goedemoed en Tjalling van den Bosch nemen het in deze reuzen-partij tegen elkaar op. Ze spelen een moderne variant, die af wil rekenen met de remisestand in de damsport! Het zogenaamde Killerdammen.
Na de dampartij krijgt Meindert Talma het woord. Hij leest voor uit zijn debuutroman: Dammen met ome Hajo!
Aansluitend wordt de catalogus van de Geert Bosma collectie en de inventaris van het archief van de Provinciale Friese Dambond gepresenteerd.
Uiteraard is er die avond alle gelegenheid tot het spelen van een partijtje dammen!"
<center>
-
- Posts: 3574
- Joined: Sun Nov 02, 2003 13:05
- Location: Harlingen
-
- Posts: 3574
- Joined: Sun Nov 02, 2003 13:05
- Location: Harlingen
- Hanco Elenbaas
- Posts: 18872
- Joined: Tue Apr 22, 2003 14:49
<center></center>
De cataloguswaarde van Ton Sijbrands, Dammer is bij L'Esprit na de recente ontwikkelingen gestegen naar 21 euro.
http://www.sport-vrijetijd.info/index.p ... f0d3ccd989
De cataloguswaarde van Ton Sijbrands, Dammer is bij L'Esprit na de recente ontwikkelingen gestegen naar 21 euro.
http://www.sport-vrijetijd.info/index.p ... f0d3ccd989
- Hanco Elenbaas
- Posts: 18872
- Joined: Tue Apr 22, 2003 14:49
28 euro!! [img]images/smilies/icon_lol.gif[/img]
http://www.sport-vrijetijd.info/index.p ... 8afa989b31
http://www.sport-vrijetijd.info/index.p ... 8afa989b31
- Hanco Elenbaas
- Posts: 18872
- Joined: Tue Apr 22, 2003 14:49
Nog maar een herhaling van dit bericht omdat Alexander het kennelijk nodig vond enkele posts over het boek van Slawa naar Flame te verplaatsen. Waarschijnlijk vanwege de combinebeschuldigingen, waartegen overigens niets is in te brengen, behalve nieuwe leugens.
Hanco Elenbaas wrote:Het nieuwe boek van Slawa kost 20 euro en het kan besteld worden door
overmaken van euro 22,60 (inclusief verzendkosten binnen Nederland) op
girorekening 4600280 ten name van Hiltex in Amsterdam.
Verzendkosten binnen Europa 5,50, buiten Europa 10,55.
Niet vergeten uw adres door te geven! h.elenbaas@chello.nl
<center>
De selektie van de USSR in juni 1970 op Moskou's grootste luchthaven
vlnr: Jankovski (begeleider), Sjkitkin, Koeperman, Sretenski, Gantwarg, Sjtsjogoljev, Davidov en Andreiko
foto uit het nieuwe boek van Slawa Sjtsjogoljev
digitalisering foto: Aleksej Tsjizjov