Beknopte geschiedenis van het damspel op de honderd ruiten

[Rein Halbersma]

Nicoline van der Sijs is een taalkundige met heel veel publicaties op haar naam, ook etymologische.

Hoeveel publicaties iemand op zijn naam heeft of hoelang iemand aan zijn proefschrift gewerkt heeft, is niet zo relevant. Wat relevant is wat de argumentatie van iemand is. Historisch onderzoek is doorgaans multi-disciplinair waarbij diverse bonnen als beelden, geschriften en opgegraven artefacten in samenhang geinterpreteerd moeten worden. Dit leidt bijna per definitie tot verschillen van inzicht, al naar gelang de moederdiscipline van een eenzame onderzoeker. De neiging bestaat dan snel om de ander voor fantast uit te maken, maar dat geldt andersom natuurlijk ook.

Christian Freeling heeft b.v. een meer mathematische en speltechnische kijk op de ontwikkeling en geschiedenis van het damspel. Zijn website http://mindsports.nl/index.php/on-the-e ... s-variants schetst andere mogelijke interpretaties van de alquerque spelregels dan die van Arie. Beide hypotheses (wel/niet verplicht slaan, wel/niet promotie) komen plausibel om mij over. Ook stelt Christian zinnige vragen over de kleuren van de stukken (in een Spaanse afbeelding spelen beide spelers met pionnen van dezelfde kleur, met de wijsrichting van de pionnen als in het Japanse Shogi).

[Arie van der Stoep]

Fred lijkt een serieuze vraag te stellen. Nou, dan krijgt-ie serieus antwoord.

In de periode 1850-1900 kreeg het schaakspel het odium van intellectueel spel en drong het het damspel naar het tweede plan. Het damspel degradeerde tot een simpel spel van de tweede rang (voor arbeiders, voor kinderen). In Nederland viel de schade mee. In het buitenland niet.
Wat je ziet is, dat er in de genoemde periode interesse ontstond voor de geschiedenis van het schaakspel bij intellectuelen van allerlei disciplines. Dat proces gaat door tot de dag van vandaag. Een handschriftdeskundige bestudeert middeleeuwse manuscripten met schaak- (en triktrak- en molenspel) problemen. Een taalkundige bestudeert de schaakspelterminologie. Een Arabist bestudeert het schaakspel in het oude Arabië. Een expert in het middeleeuwse Frans bestudeert het schaakspel in de Franse middeleeuwse literatuur. Een kunsthistoricus bestudeert afbeeldingen van het schaakspel. Een expert in de middeleeuwse cultuur bestudeert de verspreiding van het schaakspel vanuit Frankrijk naar de Engelse, Nederlandse, Spaanse en Duitse literatuur. Of hij bestudeert de rol van de op het schaakspel geënte beeldspraak in de middeleeuwse literatuur. Een archeoloog is geïnteresseerd in opgravingen van schaakstukken (meestal geen borden, die zijn vergaan).
Zo wekt het schaakspel de interesse van allerlei geschoolde mensen die helemaal geen schaker zijn. Ze publiceren over hun onderzoek. Dat onderzoek wordt gelezen of becommentarieerd. Op die manier ontstond er in laten we zeggen de intellectuele wereld grote waardering voor het schaakspel. En die waardering werd overgenomen door de gehele samenleving. Daarom vindt mijn buurjongetje schaken een veel mooier spel dan dammen, dat is maar niks. Hij praat zijn juffrouw of meester na, of zijn ouders.

Wat volgens mij essentieel is, is dat iemand die niet achter het schaakbord zit, vanuit zijn beroep, zijn studie of zijn hobby toch op die manier bij het schaakspel wordt betrokken.

Vanuit die gedachte durf ik te stellen, dat Govert Westerveld voor het damspel meer heeft gedaan dan alle WK's dammen bij elkaar. Terwijl het damspel in Spanje na 1900 bijna of geheel was uitgestorven, weet nu in Spanje dankzij Govert om zo te zeggen iedereen dat het damspel bestaat. En vanuit die gedachte stel ik, dat wij dammers kunnen werken aan de opwaardering van ons spel door te doen wat de schaakwereld ons heeft voorgedaan. Breng een boek uit met afbeeldingen van het damspel. Breng een boek uit met oude damborden en damstenen. Breng een populairwetenschappelijk boek met mooie afbeeldingen uit over de geschiedenis van het damspel. (Het spijt me voor Ton Weenink, maar zijn boek beantwoordt niet aan de kwalitatieve eisen die aan zo'n uitgave in mijn ogen dienen te worden gesteld. Wie wil weten waarom, leest maar De Problemist van februari 2011 erop na).

En nou niet de droogkloterige zuigvraag stellen hoeveel leden het de KNDB oplevert. Nul.

[Jan Pieter]

Wat Jan Pieter betreft, ik begrijp niet waarom je afhaakt. De aard van een middeleeuws spel stel je vast met gebruikmaking van onderzoeksmethodes uit verschillende disciplines, waaronder taalkunde. Wijs je taalkunde als onderzoeksmethode af, dan beroof je jezelf net als Govert van een belangrijk werktuig om door te dringen tot de middeleeuwen.

Niet voor de eerste keer in deze draad, gaat schrijven je beter af dan lezen. Nergens heb ik gezegd dat ik etymologie en geschiedenis afwijs als onderzoeksmethodes. Ik stel slechts dat ik me hier niet mee bezighoud, om de simpele reden dat ik op dit terrein bar weinig aan de discussie toe kan voegen. Pas toen jij de spelregels van alquerque probeerde te reconstrueren, en jij je daarmee op het terrein van de logica begaf -een terrein waarop de meeste leden van de dampartijenbond zich wel thuisvoelen-, heb ik mijn eerste reactie in deze draad geplaatst. En nu de discussie op dat vlak afgerond lijkt, rest voor mij de rol die ik steeds heb gehad: die van geinteresseerde meelezer.

[Arie van der Stoep]

Jan Pieter, ik heb behoefte aan een sparring partner, eentje die kritische vragen stelt. En dat doe jij. Ik verzoek je daarom de discussie te vervolgen. Ik wil laten zien hoe ik de uitkomsten van taalkundig onderzoek toepas op de damgeschiedenis. Dan kun jij -en vanzelfsprekend ieder ander- kritisch naar de toepassing kijken. Ik ben al zo lang met die stof bezig, dat de kans bestaat op bedrijfsblindheid.

Rein. Er zit een kronkel in de redenatie van de Engelsman Harold Murray en zijn navolgers. De Spaanse beschrijver van het bordspel alquerque zegt in 1283 dat wit opent en dat zwart dan verplicht is te slaan. Die zin kun, en mag, je gebruiken als uitgangspunt van een reconstructie. Aan alquerque, aldus Murray, werd de schaakpromotie toegevoegd, en voilà, het damspel was geboren.
Edoch. In l6e-eeuwse beschrijvingen van damspel wordt onderscheid gemaakt tussen een oude versie met vrij slaan en een nieuwe versie met verplicht slaan. Dat verplicht slaan was toen blazen: je tegenstander neemt het stuk waarmee je vergeet te slaan van het bord. In 1668 noemt de schrijver van het oudste Franse damboek de variatie met vrij slaan een kinderachtig spelletje. Verplicht slaan (zoals wij dat kennen) ziet hij als het ideale damspel. Zie mijn site voor een reconstructie van de evolutie van het damspel.
Verplicht slaan is een verrijking van het spel. Waar zit Murrays kronkel? Wel, indien het damspel ontstaan is zoals hij denkt, waarom zijn de dammers van toen dan teruggevallen op vrij slaan? Alquerque had toch al verplicht slaan? Dat impliceert een stapje terug. Dat past niet in ons darwinistische wereldbeeld.
Reconstrueer je het damspel door het te plaatsen in de ontwikkeling van bordspelen, dan mogen we de vraag stellen of de 13e eeuw niet te vroeg is voor een spel met verplicht slaan.

Verzoek aan Piet. Je liet een paar weken geleden een paar problemen zien met bewegende beelden van een Damweb-applet. Daar maken jullie problemisten geen gebruik van, zei je. Je hebt gelijk, we kunnen op de website-in-opbouw van de problemistenclub best eens bewegende beelde zetten. Degene die dat wilde doen kwam er echter niet uit. Kun je me svp op de email van m'n site (www.draughtshistory.nl) uitleggen hoe we die applet moeten gebruiken?

[Piet Bouma]

Verzoek aan Piet. Je liet een paar weken geleden een paar problemen zien met bewegende beelden van een Damweb-applet. Daar maken jullie problemisten geen gebruik van, zei je. Je hebt gelijk, we kunnen op de website-in-opbouw van de problemistenclub best eens bewegende beelde zetten. Degene die dat wilde doen kwam er echter niet uit. Kun je me svp op de email van m'n site (http://www.draughtshistory.nl) uitleggen hoe we die applet moeten gebruiken?

Beste Arie,

Ik schreef dat zo’n laagdrempelige freeware tool (snel stand opzetten, zoals bij de FMJD diagrammaker en vervolgens zetten invoeren, zoals bijv. bij GameEntry in Toernooibase of ook Turbodambase) er eigenlijk niet is. (Ook het voorbeeld dat Marcel Kosters gaf met een animated gif is het niet echt).
De damweb-applet, die ik voor display hiervoor gebruikte is niet gebruiksvriendelijk. Je moet voor de stand alle velden handmatig invoeren en ook nog de zetten handmatig in "damwebnotatie" invoeren.

En daarnaast wil je het ook volgens de huidige PDN standaard invoeren (uitwisselbaarheid) en in een eventuele database zou je ook op slagmechanisme, hoeveel schijven aanvangsstand, problemist, uiteindelijke motiefstand etc. willen selecteren.

Maar die gebruiksvriendelijke gratis tool… Hij is er in principe wel.
De aloude EntryDambo van Huub vd Weteringh/Wieger Wesselink kent de mogelijkheid voor het vrij snel opzetten van een stand en vervolgens het spelverloop in te voeren door het aanklikken van schijven (automove). Daarna opslaan als .pdn file.
Potverdikkie, dat had ik nog niet eerder ontdekt…. EntryDambo is te downloaden via http://www.10x10.org
Grote bewondering voor wat Huub en Wieger eigenlijk met de dambo-applet hebben neergezet en nog steeds neerzetten!
(En ook het freeware programma Dam 2.2 blijkt het opzetten van stand en vervolgens zetten invoeren door aanklikken van schijven te beheersen met ook uitvoer naar .pdn).

En deze .pdn file is in een website af te spelen door de huidige dambolite-applet, die ingericht is op het inlezen van een .pdn file of de inhoud van een .pdn file.
Ik heb het even op dit forum geprobeerd te displayen, maar dat lukt me niet.
Maar in Toernooibase (net experimenteel ingericht op weergeven van volledige .pdn inhoud) fake maar een partijtje Smedinga – onbekend (tja want Toernooibase is natuurlijk gebaseerd op een partij en niet op een probleem).
En voila: het resultaat in Toernooibase. Klik op de link!

Gebruikte invoer van inhoud pdn file gegenereerd via EntryDambo:
[Event "Smedinga"]
[Date "2012.01.27"]
[Result "*"]
[SetUp "1"]
[FEN "W:W6,12,17,18,20,21,22,23,27,40,44,45,47,48,49,50:B1,2,9,10,13,15,24,26,29,31,33,34,35,36,38,39."]
1. 17-11 26x19 2. 27-21 13x22 3. 47-41 36x47 4. 11-7 2x11 5. 6x28 33x22
6. 44x42 47x16 7. 48-43 35x44 8. 50x30 24x35 9. 49-44 16x40 10. 45x3 15x24
11. 12-7 1x12 12. 3x27 35-40 13. 27-22 40-45 14. 22-50
*

De dambolite pakt het als volgt op (dus gebaseerd op inhoud .pdn file):
Deze onderstaande code moet dus in een html-pagina op een website.

<APPLET name="myApplet" codebase="." archive="dambolite.jar" code="org10x10/lite/DamboLite.class" width=270 height=370>
<param name="pdn" value='[Event "Smedinga"]
[Date "2012.01.27"]
[White "Tjipke Smedinga"]
[Result "*"]
[SetUp "1"]
[FEN "W:W6,12,17,18,20,21,22,23,27,40,44,45,47,48,49,50:B1,2,9,10,13,15,24,26,29,31,33,34,35,36,38,39."]
1. 17-11 26x19 2. 27-21 13x22 3. 47-41 36x47 4. 11-7 2x11 5. 6x28 33x22
6. 44x42 47x16 7. 48-43 35x44 8. 50x30 24x35 9. 49-44 16x40 10. 45x3 15x24
11. 12-7 1x12 12. 3x27 35-40 13. 27-22 40-45 14. 22-50*'>
<param name="index" value="0">
<param name="bgcolor" value="#FDEDD5">
</applet>


De gegenereerde .pdn file heb ik ook nog even in de huidige PDN 3.0 checker getest. Hij heeft alleen een warning op de . achter de laatste zwarte schijf 39 in de FEN-code.

Enfin, nu aan Alexander om de .pdn file of inhoud gegenereerd door EntryDambo ook op dit forum effe werkbaar te krijgen (en misschien ook simpeler via een verdieping van de FMJD-diagrammaker en dan op datzelfde diagram de zetten aanklkken!).
Ik krijg het momenteel niet voor elkaar. Alexander heeft e.e.a. goed beveiligd op malware.
En de EntryDambo tool zou nog even uitgebreid moeten worden met de PDN velden, die voor een probleem gelden. Zie daarvoor ook weer de site van Wieger: http://10x10.dse.nl/pdn/pdntags.html#pr ... lated-tags

Tja even doorbijten met EntryDambo en je hebt een afspeelbare applet van een probleem in notime op je website!

[A.Presman]

PDN gedeelte moet een lijn bevatten.
Dus haal alle afbrekingen uit, selecteer de tekst en klik op knop "dambolite-pdn".

Dan staat het ongeveer zo:

Code: Select all

[dambolite-pdn][Event "Smedinga"][Date "2012.01.27"][White "Tjipke Smedinga"][Result "*"][SetUp "1"][FEN "W:W6,12,17,18,20,21,22,23,27,40,44,45,47,48,49,50:B1,2,9,10,13,15,24,26,29,31,33,34,35,36,38,39."]1. 17-11 26x19 2. 27-21 13x22 3. 47-41 36x47 4. 11-7 2x11 5. 6x28 33x22 6. 44x42 47x16 7. 48-43 35x44 8. 50x30 24x35 9. 49-44 16x40 10. 45x3 15x24 11. 12-7 1x12 12. 3x27 35-40 13. 27-22 40-45 14. 22-50*[/dambolite-pdn]

En dan wordt ook hier een mooie dambolite applet wergegeven.

[Event "Smedinga"][Date "2012.01.27"][White "Tjipke Smedinga"][Result "*"][SetUp "1"][FEN "W:W6,12,17,18,20,21,22,23,27,40,44,45,47,48,49,50:B1,2,9,10,13,15,24,26,29,31,33,34,35,36,38,39."]1. 17-11 26x19 2. 27-21 13x22 3. 47-41 36x47 4. 11-7 2x11 5. 6x28 33x22 6. 44x42 47x16 7. 48-43 35x44 8. 50x30 24x35 9. 49-44 16x40 10. 45x3 15x24 11. 12-7 1x12 12. 3x27 35-40 13. 27-22 40-45 14. 22-50*

[Jan Pieter]

Jan Pieter, ik heb behoefte aan een sparring partner, eentje die kritische vragen stelt. En dat doe jij. Ik verzoek je daarom de discussie te vervolgen. Ik wil laten zien hoe ik de uitkomsten van taalkundig onderzoek toepas op de damgeschiedenis. Dan kun jij -en vanzelfsprekend ieder ander- kritisch naar de toepassing kijken. Ik ben al zo lang met die stof bezig, dat de kans bestaat op bedrijfsblindheid.

Het kan verkeren, zei Bredero al. Amper een week geleden moest ik nog taalkunde studeren en een proefschrift schrijven alvorens ik je bevindingen in twijfel mocht trekken, en nu ben ik opeens een gewilde sparring partner

Ik zal de discussie zeker blijven volgen, en wanneer ik zaken zie die me onlogisch voorkomen, zou ik zomaar weer kunnen reageren, maar ik heb domweg niet de juiste achtergrond om vraagtekens te plaatsen bij zaken die door jou of Govert als een historisch dan wel taalkundig feit worden gepresenteerd.

[Arie van der Stoep]

Piet, bedankt voor je uitleg van de applet. Wij problemisten hopen van je aanwijzingen te profiteren.

De toepassing van de resultaten van taalkundig onderzoek is een kwestie van gezond verstand. Elke dammer kan daar dus over meepraten. Ik laat de redenering zien op grond waarvan ik concludeer dat het middeleeuwse spel alquerque damspel was.

Resultaat van taalkundig onderzoek: de Spaanse naam alquerque was een synoniem van de Spaanse naam marro en de Italiaanse naam marella (de Franse naam was merelles).

De Italiaan Toscanella tekent in 1567 een geruit spelbord waarop het spel marella wordt gespeeld.
De Italiaan Carrera zegt in 1617: marella is de Italiaanse naam van het spel dat in Spanje juego de las damas wordt genoemd.
De Italiaan Pasqualino zegt in 1789: het spel onder de naam marella wordt in Rome dama genoemd.
Spaanse schrijvers van damboeken zeggen: het damspel had twee namen: juego de damas, de oudere naam was marro.

Mijn conclusie: de naam voor het damspel was oorspronkelijk alquerque of marella/marro. Eens of oneens?

[govert]

de naam voor het damspel was oorspronkelijk alquerque of marella/marro. Eens of oneens?

Wat de naam betreft kan dat wel kloppen. Het alquerque spel kreeg plotseling een nieuwe vorm met dammen in het spel (1495) en gebruik van het schaakbord, dat werd nog enkele tientallen jaren gespeeld onder de naam alquerque in het koninkrijk Castilië, totdat de naam plotseling veranderde tussen 1547 - 1591 onder de term van "el juego de las damas" (het spel met de dammen). De term marro (alquerque) veranderde waarschijnlijk iets eerder in het koninkrijk Aragon, waar het nu de term kreeg van marro de punta (diagonaal marro spel). Een groot gedeelte van Italië behoorde tot het koninkrijk Aragon en dat kan weer de titel verklaren van Marella.

Maar als we het over het spel zelf hebben zit er natuurlijk wel een wezenlijk verschil in tussen het alquerque spel (zonder dammen en schaakbord) en het nieuwe spel nog steeds genoemd alquerque (met dammen en schaakbord) tot 1547-1591 toe.

[Arie van der Stoep]

Goed Govert. De Spaanse namen alquerque en marro zijn oudere namen die aan de naam juego de damas = 'damspel' vooraf gingen. Ik voer oude schrijvers op die verklaren: "Alquerque en marro zijn oudere namen voor het spel dat later juego de damas heet". Juego de damas werd gespeeld met promotie. Mijn conclusie: het spel onder de naam alquerque werd dus net als het spel onder de naam juego de damas gespeeld met promotie.
Ter vergelijking: het woord inkt is de nieuwe naam voor een vloeistof die vroeger blak heette.

Zeg jij: nee, alquerque was een ander spel dan dammen, want het had geen promotie. Zeg jij: nee, blak was een andere vloeistof dan inkt. Zonder een spoor van bewijsvoering, je stelt gewoon dat het zo is. Wat schieten we daar nu mee op?

[govert]

Het wordt steeds gezelliger. Ook grootmeester Averbach heeft het nu over Isabel la Católica.

http://www.chessintranslation.com/2012/ ... e-victors/

[henk stoop]

Het wordt steeds gezelliger. Ook grootmeester Averbach heeft het nu over Isabel la Católica.

http://www.chessintranslation.com/2012/ ... e-victors/

In general, it’s thought that the modern rules were finally established in the 18th century, or even in the 19th century, because the Italians long preferred the so-called “free castling”. Now, however, we know when the bishop and queen became powerful pieces, because in shatranj they were weak. That happened in around 1470 – which was when the first book on modern chess was published.

It was written by a Spaniard named Francesc Vicent. The Spaniards called chess “de la dama”, or “the game of the lady”. But which lady? It’s been suggested that it might have been Joan of Arc. No, it couldn’t have been, as she wasn’t called a lady but a maid, as she was only a girl. It turns out that chess was named in honour of Isabella of Castile, the queen during whose reign Spain was unified and all the Muslim emirates were abolished. Moreover, Pope Alexander VI was a Spaniard, and his daughter Lucrezia Borgia had a chess teacher by the name of Francesco. There’s a real suspicion that it was that same Francesco who wrote the first book on modern chess. The second was written by Lucena, and the third by Damiano, from Portugal.

Vicent’s book was preserved in the Santa Maria de Montserrat Monastery (located in the Pyrenees, on the border between France and Spain); incidentally, I’ve been there. But either during the Napoleonic Wars, or later still when there was a fire in the library, the book was lost. It seems, however, that it’s recently been found; a book’s been published in Spain with the title “Vicent Returned”.

Alles duidelijk klakkeloos overgenomen van anderen.
Of kun je meer vertellen van “Vicent Returned”.

[Marcel Kosters]

Het wordt steeds gezelliger. Ook grootmeester Averbach heeft het nu over Isabel la Católica.

http://www.chessintranslation.com/2012/ ... e-victors/

In general, it’s thought that the modern rules were finally established in the 18th century, or even in the 19th century, because the Italians long preferred the so-called “free castling”. Now, however, we know when the bishop and queen became powerful pieces, because in shatranj they were weak. That happened in around 1470 – which was when the first book on modern chess was published.

It was written by a Spaniard named Francesc Vicent. The Spaniards called chess “de la dama”, or “the game of the lady”. But which lady? It’s been suggested that it might have been Joan of Arc. No, it couldn’t have been, as she wasn’t called a lady but a maid, as she was only a girl. It turns out that chess was named in honour of Isabella of Castile, the queen during whose reign Spain was unified and all the Muslim emirates were abolished. Moreover, Pope Alexander VI was a Spaniard, and his daughter Lucrezia Borgia had a chess teacher by the name of Francesco. There’s a real suspicion that it was that same Francesco who wrote the first book on modern chess. The second was written by Lucena, and the third by Damiano, from Portugal.

Vicent’s book was preserved in the Santa Maria de Montserrat Monastery (located in the Pyrenees, on the border between France and Spain); incidentally, I’ve been there. But either during the Napoleonic Wars, or later still when there was a fire in the library, the book was lost. It seems, however, that it’s recently been found; a book’s been published in Spain with the title “Vicent Returned”.

Alles duidelijk klakkeloos overgenomen van anderen.
Of kun je meer vertellen van “Vicent Returned”.

Maybe it would be usefull to continue discussion in English and in doing so making it accessible to chess historians.

[govert]

http://www.youtube.com/watch?v=omQNm7KT ... e=youtu.be

Baba Sy werd niet in Mpal geboren, doch in Donaye volgens mijn onderzoek. Deze film gaat in het Spaans en ik hoop er meerdere te maken, ook in andere talen. Baba Sy was er de reden van dat ik de wereld wilde zien en dat is gelukt. Een volgend filmpje wil ik over Mpal maken waar Baba het Frans leerde. Alhoewel Baba niet lezen en schrijven kon in 1959, sprak hij wel 4 talen !!!!!!!!!

Mijn Nederlands is niet zo goed meer na bijna 40 jaar verblijf in Spanje. Hier een filmpje over Blanca
http://www.youtube.com/watch?v=miVSuTfamRQ

Er staan meerdere filmpjes mijnerzijds op www.youtube.com

[govert]

Arie van der Stoep wrote:
In de beschrijving van het spel alquerque in 1283 zegt de schrijver twee dingen:
1. Na wits openingszet moet zwart slaan.
Mijn commentaar: logisch, als zwart het gat dicht loopt de zaak vast. Wanneer je het spel speelt met verplicht slaan, is wit na enkele zetten een steen kwijt. Dat merk je al snel wanneer je het alquerquebord even tekent en gaat schuiven en slaan.
2. Wit moet zorgvuldig spelen om geen nadeel op te lopen.

Vraag: wat is je conclusie?: is slaan verplicht of is slaan niet verplicht?

VERDER zegt Van der Stoep: Het manuscript van 1283 zegt bijvoorbeeld dat je alquerque op twee manieren kunt winnen: door alle schijven van je tegenstander te slaan of door hem vast te zetten.

Hier mijn visie:
Volgens mij heeft Alfonso X el Sabio het over:
1. verplicht slaan, niet alleen bij de openingszet doch ook na andere zetten
zie hier:
y sobre cuantos trebejos así pasara todos los levará
en als hij over de vijandelijke stukken slaat, haalt hij ze allemaal weg

2. hij die het eerste begint heeft slechter spel

3. als beiden spelers het spel kennen wordt het remise
Y si los dos jugadores lo supieran jugar, comúnmente puédese entablar.

Het spel lijkt op backgammon (tablas) door zijn remises
Y a las tablas: por el mañar (empatar)

Er is geen promotie

Ik zie niets in het manuscript van 1283 over het vast zetten van de pionnen: "Het manuscript van 1283 zegt bijvoorbeeld dat je alquerque op twee manieren kunt winnen: door alle schijven van je tegenstander te slaan of door hem vast te zetten".
Waar staat dat?