De Match Sijbrands - Wiersma

[Hanco Elenbaas]

Een van de hoogtepunten op het gebied van damverslaggeving in 2005 was het interview van Henri van der Steen met het echtpaar Sijbrands in BN/De Stem. Onthullend en onthutsend:

BN/De Stem, 04-04-2005

"Ach nee, schat, ik kan aardig dammen"

Door Henri van der Steen

Maandag 4 april 2005 - Hij heeft geen auto, niet eens een rijbewijs en de telefoon neemt hij nooit op: geen talent voor gezwatel. Heren die hem willen arrangeren voor een simultaan of anderszins, moeten trouwens toch bij zijn vrouw zijn. "Als Hetty zo'n gesprek voert, scheelt dat toch gauw een paar honderd euro." Grapje.


(Foto Sandra Peerenboom)




DEN BOSCH Er zit een held aan tafel. Ik heb vijf eeuwige sporthelden: Ard Schenk, Peter Winnen, Kees Akerboom, Jan Mulder en Ton Sijbrands - vijf intrigerende persoonlijkheden. En ze zijn in alle jaren geen van allen veranderd, Sijbrands zeker niet; alleen het haar is een half metertje gekortwiekt.

Hij laat zich als aperitief een mooie whisky on the rocks inschenken, Hetty belieft een Spaanse rode wijn. Er komt een salade van avocado en champignons bij.

De beste dammer ter wereld, volgens de wereldranglijst, is zelf niet veranderd, zijn omgeving is voortdurend veranderd. Ton Sijbrands heeft zijn vrouw meegebracht, tevens zijn jeugdvriendinnetje. Maar Hetty is niet de eerste vrouw van Ton Sijbrands, niet eens zijn tweede. Zijn vierde! Als kinderen woonden ze honderd meter van elkaar in Amsterdam, trokken jarenlang dag en nacht met elkaar op.

Hetty: "Hij was een heel klein, teer, aandachtig, blond jongetje. Wij werden geplaagd door de andere kinderen: "Tonny gaat met Hetty." We hebben veel gelachen samen. En piano gespeeld. En blokfluit." Ton: "We damden ook samen." Hetty: "Ja, maar niet lang. Daar was niks aan met jou." Ze verloren elkaar uit het oog.

Hetty: "Op zeker moment kwam mijn moeder de kamer binnen. "Heb je het al gehoord? Tonny is wereldkampioen geworden. En dik geworden! En zulk haar!" "Dat was 1972."

Een jaar of 33 later heeft Ton Sijbrands niet meer zulk haar. Hij lijkt toch in geen enkel opzicht veranderd, ingetogen, zorgvuldig formulerend, kritisch. "Qua muziek ben ik zeker in de jaren zestig blijven hangen. Ik ben nog steeds lid van de fanclub van Cuby en de Blizzards, zie ze nog regelmatig spelen. Laatst zat ik in een dorpje in Zuid-Limburg, toen ik las dat Crosby en Nash in Paradiso optraden, verdorie. Maar mijn haren zijn net zo gekort als mijn damrubriek in de Volkskrant, met 45 percent."

In 1967 speelde Ton Sijbrands, 17 jaar oud, een simultaan tegen 169 tegenstanders. Wereldrecord! Op beelden van die seance zien we een blondgekrulde, wat afwezige jongen op gympies. Hetty: "Hij was heel verlegen, bangig ook, hij liep tussen mensen door alsof het objecten waren, had met niets en niemand contact." Ton: "Mijn vader komt uit een schippersfamilie. Hij is enkele keren opgestapt bij zijn baas na een conflict, ik herken dat bij mezelf. Ik vrees ook dat ik zo tot mijn dertiende een teleurstelling ben geweest voor mijn vader. Ik kon goed leren, hij had graag gezien dat ik waterbouwkundig ingenieur was geworden. Maar ik wilde alleen dammen. Op m'n dertiende begon ik daar wat succes mee te krijgen."

Hetty: "Je bent hoogbegaafd, daar komt dat wat afstandelijke gedrag vandaan." Ton: "Ach nee, schat, ik kan aardig dammen."

Het uiensoepje komt door, het gesprek komt terug op de jaren zestig. Mogen we aannemen dat Sijbrands als rechtschapen anarchist militaire dienst heeft geweigerd? "Dat klopt. Ik hoor m'n moeder nog vertwijfeld roepen: "Maar dan krijg je nooit meer een baan bij de Rijks Post Spaarbank!" Uiteindelijk ben ik bij een psychiater terechtgekomen voor een gesprek van een uur. We hebben het 50 minuten gehad over de blues; ik weet nog dat hij me aanraadde een elpee van Jelly Roll Morton te kopen. Vervolgens vroeg hij me of ik bleef weigeren. Ja. Toen heeft hij me op S5 afgekeurd."

Hij begon met dammen toen hij negen was. "We hadden thuis een dambord. Nadat me de regels waren uitgelegd, raakte ik geïntrigeerd. Toen ik elf was stond er een advertentietje in een huis-aan-huisblad, van de Christelijke Damclub Amsterdam, dat kinderen op zaterdagmiddag konden komen dammen. Mijn vader heeft me meegenomen, twee maanden later werd ik al overgeplaatst naar de seniorenafdeling."

Een doorbraak was een toernooi in Krasnapolsky, waar de 11-jarige Sijbrands aan tafel mocht schuiven bij de Senegalese grootmeester Baba Sy. "Die was analfabeet, maar ja, de zetten moeten wel worden opgeschreven. Dat deed ik. Baba Sy is mijn eerste idool."

De echte doorbraak was toen al tot stand gekomen. "Mijn vader las op zeker moment dat je ergens in Amsterdam een boekje kon ophalen met alle partijen van het WK van 1960. We hebben dat boekje samen opgehaald en ik ben die partijen gaan bestuderen. Tot ik bij een partij kwam van de wereldkampioen en ik een zet zag die beter was dan hij had gedaan. Ik dacht: als ik een betere zet zie dan de wereldkampioen... Ik weet nog dat mijn moeder op het balkon zat. Ik ben naar haar toegegaan en heb gezegd: "Mam, ik word wereldkampioen." Ik was elf toen." De oud-wereldkampioen is intussen ook overgeschakeld op de rode wijn uit Spanje en laat zich het vispotje smaken.

Hij vertelt dat zijn eerste damjaren hem nog wel eens dwars zitten. "Afgelopen zomer heb ik tijdens de vakantie nog eens partijen geanalyseerd toen ik tien was. Vreselijk! Ik kan daar dan buitengewoon neerslachtig van worden. Ik moest ook denken aan de acteur Gijs Scholten van Aschat die eens heeft gezegd: "Ik vraag me al jaren af wanneer het publiek in de gaten krijgt dat ik er niks van kan."

Later heb ik natuurlijk wel een enorme vooruitgang gemaakt. Op m'n veertiende was ik seniorenkampioen van Amsterdam, drie jaar later Nederlands en Europees kampioen."

Was hij niet van zichzelf onder de indruk toen hij afgelopen december zijn eigen wereldrecord blind-simultaan verbeterde? Sijbrands spreidt de armen en begint te zingen. "Ik hou van mij, met heel mijn hart en ziel hou ik van mij." Ischa, ha! Nee, ik was wel verbaasd dat het me lukte. Maar je moet niet zo gauw onder de indruk zijn of verbijsterd. Mensen laten zich veel te gemakkelijk verbijsteren. Vergelijk het eens met schaken. Ik ben een groot schaakliefhebber. Ik heb de partijen geanalyseerd van Aljechin toen hij in 1933 zijn wereldrecord blind-simultaan vestigde, tegen vijftien tegenstanders. Dat staat echt op een veel hoger niveau dan wat ik doe. Dat wil niet zeggen dat het niks voorstelt, want dat is het oude misverstand met dammen: simpele spelregels, dus zal het wel een simpel spel zijn..."

Hetty: "Hij is een en al dambord. Overal in huis liggen dambordjes, wel dertig." De liefde voor het dammen, leidde hem naar de liefde voor het schaken. "Ik heb op m'n elfde schaken geleerd, ben op m'n 22ste bij een club gegaan en heb tot vier geleden competitie gespeeld, in het derde van Bussum, een enkele keer als invaller in het tweede. In 1972 werd ik wereldkampioen dammen en kreeg ik als cadeau een reis aangeboden voor twee personen; ik koos Reykjavik, waar toen gespeeld werd om de wereldtitel schaken tussen Fischer en Spasski. Ik was natuurlijk op de hand van Fischer, voelde me verwant met hem: de enige westerling die het tegen de Russen kon opnemen, net als ik in het dammen, al die verhalen over zijn status van Einzelgänger en wonderkind. Dat sprak me allemaal aan in Fischer. Nee, ik heb hem niet ontmoet, wel een poging gedaan, heb hem een briefje geschreven. Nooit een reactie gehad."

Er wordt een nog een mooie fles ontkurkt. De grootmeester en zijn lief hebben het naar hun zin. Ze zijn acht jaar bij elkaar, maar lijken verliefd als in de eerste weken. Zachte blikken, lieve woordjes. Hetty doet volop mee met het gesprek, tenzij het over schaken gaat. Het gaat nog even over schaken.

Sijbrands: "Ik voel een sterke verwantschap met schakers, hoewel die meteen ophoudt als we onze portemonnees zouden trekken. Financieel is er een enorm verschil. Als er een damsimultaan wordt gehouden, krijg ik 500 euro, een schaakgrootmeester vraagt en krijgt gewoon het tienvoudige. Daar heb ik overigens mee leren leven, ik stoor me er niet aan. Schaken staat nu eenmaal in een veel hoger aanzien."

Heeft hij altijd kunnen leven van het dammen? "Ik woonde één hoog achter in de Pijp, heb nooit hoge eisen gesteld, heb nooit rood gestaan. Ik denk de laatste jaren wel eens: wat had ik meer kunnen doen met mijn leven dan dammen? Muziek maken bijvoorbeeld. Ik denk er toch steeds meer aan een gitaar te gaan kopen."

"Ik heb niet veel kwaliteiten, maar ik kan dammen en ik heb een absoluut gehoor. Ik weet nog dat ik een conflict kreeg op school vanwege mijn haar. Dat werd een conflict met mijn vader over mijn haar. Vervolgens heb ik het ouderlijk huis verlaten, ben naar Den Bosch gegaan. Ik kende Theo de Graag uit Heusden en die kende Hans Vlek, de dichter. Via hem ben ik toen tijdelijk aan woonruimte gekomen, in Rosmalen, bij een zekere van Duijn of Duijns, die in aardappelen zat en heel mooi kon zingen. Hij nam me mee naar het koor, waar ik werd ingedeeld bij de tenoren en waar nog eens werd vastgesteld dat ik een absoluut gehoor heb."

Voor oproepen om mee te doen aan het WK dammen, had Sijbrands jarenlang niet bepaald een absoluut gehoor. "Ik heb tot 1973 alles meegedaan, toen ben ik heel drastisch gestopt, vijftien jaar lang." Waarom? Schema? Faalangst? "In 2003 heb ik weer meegedaan, toen verloor ik trouwens voor het eerst in jaren weer eens een partij, van de latere winnaar. Maar uit de laatste vier partijen, haalde ik zeven punten, op m'n enorme wedstrijdmentaliteit." Hij grijnst licht, het is ironie.

Hetty: "En dan moet je weten wat er op de eerste speeldag gebeurde, 's morgens om kwart over zeven in de hotelkamer. Zegt-ie ineens: "Ik moet je iets vertellen. Ik doe niet mee." Wat doe je dan? Een enorme faalangst, dat was het."

Ton: "Een dag eerder hadden we Piet Roozenburg begraven, een van Neerlands grootste dammers, het was ook de eerste keer dat ik sprak op een begrafenis. De meeste topdammers waren er niet, het interesseert ze allemaal geen reet. Die middag was er de loting van het WK, met majorettes, break-dancers, kolereherrie, de hele sfeer stond me niet aan, ook natuurlijk omdat ik net van die begrafenis kwam. Maar ik zag de harde koppen van de concurrentie, de zuinige knikjes..."

Hetty: "Typisch Tonny, die zijn bang voor jou!" Ton: "Ik dacht: ik hoor hier niet thuis." Hetty: "Het was droevig op die hotelkamer, de volgende ochtend, zo hartverscheurend, hij wilde een psycholoog." Ton: "Ik ben toen uiteindelijk toch begonnen aan dat WK, met twee remises. Ik had wel alsnog bedongen dat ik thuis kon slapen als het even kon, want ze hadden een hotelkamer geboekt die me deprimeerde. Na de eerste twee dagen zijn we teruggegaan naar Muiden. " 's Avonds heb ik er een wandelingetje gemaakt en kwam ik voorbij een cafe waar goeie muziek vandaan kwam, ik dacht de stem van Kaz Lux te herkennen. Ik naar binnen. Nou, dat werd een hele gezellige avond. Ik geloof dat ik acht borrels op had en zeven witbiertjes. Waggelend aan de arm van Hetty ben ik thuisgekomen. Het was de spanning die eruit kwam, van die eerste dagen, van de begrafenis van Piet Roozenburg."

Tijd voor New Yorkse cheese-cake. Sijbrands vertelt over het einde dat nadert. Het tobben achter het bord. Terwijl hij dus nog gewoon eerste staat op de wereldranglijst! Ben je nog de beste van de wereld? "Nee. Qua slagvaardigheid kan ik niet op tegen jongens die vijftien jaar jonger zijn, die verdelen hun bedenktijd beter. Ik ben een ontzettende tobber, kom altijd in tijdnood. Tussen je 30ste en 35ste heb je je beste periode als dammer, naar het schijnt. Ik weet dat niet uit eigen ervaring, want ik ben op m'n 23ste gestopt en weer op m'n 38ste begonnen. Qua spelbegrip ben ik nog een van de besten, maar niet in de praktijk."

Hetty protesteert luidruchtig. Haar Tonny is weer eens veel te bescheiden. "Het heeft ook met de hele persoon te maken", zegt ze verklarend tegen de verslaggever.

Dit jaar is het volgende WK. Doet-ie mee? "Nee, als de klassieke vorm wordt losgelaten niet." Hetty: "Je moet nog een sponsor zoeken." Ton: "Nee schat, daar gaat het niet om. Ik heb me al gekwalificeerd, maar moet toch voorrondes spelen. Dat vind ik onjuist. Ik heb recht mee te doen aan de eindstrijd."

Wat zou die sponsor trouwens moeten schuiven om Sijbrands te prikkelen. Het blijkt om iets van 10.000 euro te gaan.

Hetty: "Veel te weinig." Ton: "Nou, voor de damwereld..." Hetty: "Ach jij met je damwereld."

[Piet Bouma]

Het propagandamoment is nog lang niet voorbij.

Dat vind ik ook Piet.

Zijn er nog meer forum-lezers, die dat vinden? Kom op vul de poll in betreffende de verwachte winnaar en geef (daardoor eigenlijk al [img]images/smilies/icon_lol.gif[/img] ) je mening!

[Dieter]

Het propagandamoment is nog lang niet voorbij.

Dat vind ik ook Piet.

Zijn er nog meer forum-lezers, die dat vinden? Kom op vul de poll in betreffende de verwachte winnaar en geef (daardoor eigenlijk al ) je mening!

Het is nu inderdaad nog niet te laat voor deze match die uit propaganda oogpunt zeker nog heel veel waarde kan hebben. Het moet natuurlijk wel ergens om gaan, dus een match om te bepalen wie is de sterkste Nederlandse dammer aller tijden is en een forse prijzenpot lijken mij de uitgangspunten waarmee zo'n match groot onder de aandacht van de pers gebracht kan worden.
Nu alleen nog een organisatie en vooral sponsoren vinden lijkt me en dan geloof ik zeker dat zowel Ton als Harm in zullen zien dat zij een mooi slotaccoord aan hun actieve loopbaan vorm moeten geven in het belang van de sport.
Lang wachten is nu wel gevaarlijk aan het worden want ook Harm en Ton hebben geen eeuwige jeugd maar zijn nu nog zonder twijfel veruit de sterkste spelers van ons land.
Ik heb overigens op Ton gestemd met als belangrijkste motivatie dat hij volgens mij nog veel meer met het spelletje bezig is dan Harm die toch veel andere activiteiten in zijn agenda heeft staan, aan Harm om mij ongelijk te geven. Het kan een prachtige match worden.

[Bert Zwart]

ik zou zo'n match ook de moeite waard vinden. Wel zou de nieuwe generatie topspelers bij deze match betrokken moeten worden via nevenactiviteiten, bijvoorbeeld Kees Thijssen Martin Dolfin en Bas Messemaker als explicateurs.

[MenO]

ik zou zo'n match ook de moeite waard vinden. Wel zou de nieuwe generatie topspelers bij deze match betrokken moeten worden via nevenactiviteiten, bijvoorbeeld Kees Thijssen Martin Dolfin en Bas Messemaker als explicateurs.

Of wellicht een 'nevenmatch' tussen (ik noem maar wat) Thijssen en Dolfing, twee exponenten van de nieuwe generatie.
Of misschien zelfs wel Bas Messemaker inderdaad.

[Bert Zwart]

voor de journalisten zonder inspiratie alvast een paar suggesties:

"In een spannen duel gaven Sijbrands en Wiersma elkaar geen duimbreed toe"

"Na een loopgravenoorlog hielden de moegestreden combattanten het op een gelijkspel"

"Na een opening boordevol onderhuidse spanningen onstond een positie waaruit alle fut verdwenen was"

[Van_Hanegem]

ik zou zo'n match ook de moeite waard vinden. Wel zou de nieuwe generatie topspelers bij deze match betrokken moeten worden via nevenactiviteiten, bijvoorbeeld Kees Thijssen Martin Dolfin en Bas Messemaker als explicateurs.

Ja, en tijdens de match laten we Erno Prosman in een belendende ruimte het wereldrecord blinddammen op 30 brengen.

[Schijf]

Wat een zielige vertoning zo aan het einde van het jaar. Het niveau daalt met rasse schreden.

[Bert Zwart]

Wat een zielige vertoning zo aan het einde van het jaar. Het niveau daalt met rasse schreden.

Zeg dat wel.

Ben je nog steeds niet aan de overkant, of ben je al geslagen? [img]images/smilies/icon_lol.gif[/img]

[Bert Zwart]

voor de journalisten zonder inspiratie alvast een paar suggesties:

"In een spannen duel gaven Sijbrands en Wiersma elkaar geen duimbreed toe"

"Na een loopgravenoorlog hielden de moegestreden combattanten het op een gelijkspel"

"Na een opening boordevol onderhuidse spanningen onstond een positie waaruit alle fut verdwenen was"

wat ik met deze post maar wilde aangeven is dat zo'n match niet automatisch tot positieve publiciteit zal leiden, het zou wel eens alleen voor kenners en liefhebbers interessant kunnen zijn. Daarnaast zou het ook nog eens ontnuchterend kunnen werken. Ik kan me een match uit 1992 herinneren tussen Fischer en Spassky, daar werden als ik het me goed herinner de verwachtingen ook niet waargemaakt.

[Van_Hanegem]

Wat een zielige vertoning zo aan het einde van het jaar. Het niveau daalt met rasse schreden.

Zeg dat wel.

Ben je nog steeds niet aan de overkant, of ben je al geslagen? [img]images/smilies/icon_lol.gif[/img]

Schijf koestert het warme zachte vilt op zijn buik, dat hij nooit had mogen dragen zonder tussenkomst van Ton Sijbrands. Dus geen grapjes meer over Ton a.u.b.!

[Bert Zwart]

Schijf is een pion.

[Kosmos]

voor de journalisten zonder inspiratie alvast een paar suggesties:

"In een spannen duel gaven Sijbrands en Wiersma elkaar geen duimbreed toe"

"Na een loopgravenoorlog hielden de moegestreden combattanten het op een gelijkspel"

"Na een opening boordevol onderhuidse spanningen onstond een positie waaruit alle fut verdwenen was"

wat ik met deze post maar wilde aangeven is dat zo'n match niet automatisch tot positieve publiciteit zal leiden, het zou wel eens alleen voor kenners en liefhebbers interessant kunnen zijn. Daarnaast zou het ook nog eens ontnuchterend kunnen werken. Ik kan me een match uit 1992 herinneren tussen Fischer en Spassky, daar werden als ik het me goed herinner de verwachtingen ook niet waargemaakt.

Dat is geen goede vergelijking, Bert!
De match Fischer - Spassky had diverse opwindende aspecten:
Koude oorlog:
1 Amerikaan tegen heel Rusland
Het fenomeen Fischer
Fischer kwam de eerste partij niet opdagen en begon met een achterstand aan de match. Het was al een wonder dat de match begon.
De match werd door de gehele wereldpers met grote belangstelling gevolgd. Opmerkelijk aan een schaakmatch is dat daarin ook af en toe een partij gewonnen wordt. Een zeldzaam fenomeen in dammatches.

Bij welke match zou je eerder de volgende krantenkop krijgen, denk je, bij de derde match Spassky - Fischer (in 2010, de eerste was Reykjavik 1970, return was in 1990) of bij Wiersma - Sijbrands ?

"Publiek haakt af na tiende remise"

[Bert Zwart]

voor de journalisten zonder inspiratie alvast een paar suggesties:

"In een spannen duel gaven Sijbrands en Wiersma elkaar geen duimbreed toe"

"Na een loopgravenoorlog hielden de moegestreden combattanten het op een gelijkspel"

"Na een opening boordevol onderhuidse spanningen onstond een positie waaruit alle fut verdwenen was"

wat ik met deze post maar wilde aangeven is dat zo'n match niet automatisch tot positieve publiciteit zal leiden, het zou wel eens alleen voor kenners en liefhebbers interessant kunnen zijn. Daarnaast zou het ook nog eens ontnuchterend kunnen werken. Ik kan me een match uit 1992 herinneren tussen Fischer en Spassky, daar werden als ik het me goed herinner de verwachtingen ook niet waargemaakt.

Dat is geen goede vergelijking, Bert!
De match Fischer - Spassky had diverse opwindende aspecten:
Koude oorlog:
1 Amerikaan tegen heel Rusland
Het fenomeen Fischer
Fischer kwam de eerste partij niet opdagen en begon met een achterstand aan de match. Het was al een wonder dat de match begon.
De match werd door de gehele wereldpers met grote belangstelling gevolgd. Opmerkelijk aan een schaakmatch is dat daarin ook af en toe een partij gewonnen wordt. Een zeldzaam fenomeen in dammatches.

Bij welke match zou je eerder de volgende krantenkop krijgen, denk je, bij de derde match Spassky - Fischer (in 2010, de eerste was Reykjavik 1970, return was in 1990) of bij Wiersma - Sijbrands ?

"Publiek haakt af na tiende remise"

Dat hangt er vanaf in hoeverre we de journalisten van inspiratie kunnen voorzien.

[Kosmos]

wat ik met deze post maar wilde aangeven is dat zo'n match niet automatisch tot positieve publiciteit zal leiden, het zou wel eens alleen voor kenners en liefhebbers interessant kunnen zijn. Daarnaast zou het ook nog eens ontnuchterend kunnen werken. Ik kan me een match uit 1992 herinneren tussen Fischer en Spassky, daar werden als ik het me goed herinner de verwachtingen ook niet waargemaakt.

Dat is geen goede vergelijking, Bert!
De match Fischer - Spassky had diverse opwindende aspecten:
Koude oorlog:
1 Amerikaan tegen heel Rusland
Het fenomeen Fischer
Fischer kwam de eerste partij niet opdagen en begon met een achterstand aan de match. Het was al een wonder dat de match begon.
De match werd door de gehele wereldpers met grote belangstelling gevolgd. Opmerkelijk aan een schaakmatch is dat daarin ook af en toe een partij gewonnen wordt. Een zeldzaam fenomeen in dammatches.

Bij welke match zou je eerder de volgende krantenkop krijgen, denk je, bij de derde match Spassky - Fischer (in 2010, de eerste was Reykjavik 1970, return was in 1990) of bij Wiersma - Sijbrands ?

"Publiek haakt af na tiende remise"

Dat hangt er vanaf in hoeverre we de journalisten van inspiratie kunnen voorzien.

Je bedoelt dat als dat inspireren lukt, we zullen krijgen:

"Tiende remise alweer boeiend schouwspel!"