Het doek is gevallen, vandaag verscheen de laatste damrubriek van Ton Sijbrands in de Volkskrant. Onderstaand het commentaar van Volkskrantombudsman Jean-Pierre Geelen.
Een tijdperk wordt afgesloten: twee denksportrubrieken verdwijnen uit de krant
Door: Jean-Pierre Geelen 23 februari 2018
Het komt misschien doordat ik als kind in de ketel met toverdrank ben gevallen. Uit de krant knipte ik elke week de schaakrubriek, en plakte ze in een mapje. Verliefd op die mysterieuze diagrammetjes. Zo leerde ik schaken.
Vandaag sluit de krant een tijdperk af. De wekelijkse denksportrubrieken uit Sir Edmund worden opgeheven. Van het bord geveegd. Dammen en bridge verschijnen vandaag voor het laatst, de schaakrubriek gaat in gewijzigde vorm verder op de sportpagina's. Het einde van twee instituten. Oud-wereldkampioen Ton Sijbrands schreef in bijna 42 jaar 2.180 damrubrieken voor de krant. Kees Tammens schreef 1.152 weken over bridge. De twee hebben zich verzet tegen opheffing, maar ze tonen zich waardige verliezers, blijkt vandaag uit hun afscheidsstukken.
Opheffing dreigde eerder. In 2013 leidde het voornemen om met dammen en bridge te stoppen tot protest. De liefhebbers bleken goed georganiseerd, sites riepen hen op een dam op te werpen (over overdadig gebruik van woordspelingen een andere keer) tegen het idee. Dat hielp. Tot vandaag.
Wat is er in die paar jaar veranderd? Eenvoudig: de noodzaak tot bezuinigen. De drie rubrieken kostten de krant jaarlijks zo'n 70 duizend euro. Alleen doorgaan op de site, vaak geopperd, is geen oplossing.
Daarnaast is er lezersonderzoek. Weliswaar uit 2013, maar de resultaten ogen ontnuchterend. Enkele bevindingen (onder de 1.159 respondenten van de 3.000 abonnees die bevraagd werden over één zaterdagkrant): 6,4 procent zei de schaakrubriek te hebben ingekeken. 'Dammen' scoorde 1,7 procent en 'Bridge' 4,5. Mannen scoren hoger dan vrouwen. Bridge trekt meer 60-plussers. Er is 'een positief verband met opleiding', de waardering voor 'Dammen' was het grootst.
In het besluit weerspiegelt zich een maatschappelijke ontwikkeling: denksporten zijn niet de populairste; met het WK Bridge vult de NOS geen avonden televisie. Eerder sneuvelden onder meer de postzegelrubriek en het biljartnieuws, de beurskoersen zijn drastisch ingekort. De krant is een spiegel van de tijd. Meer dagbladen stopten met de rubrieken; enkele doen nog wat aan schaken, alleen De Telegraaf heeft alledrie de denksporten nog in de kolommen. Wie wil, kan terecht bij vele sites, is de redenering.
Dat 'Schaken' een 'doorstart' krijgt, heeft te maken met de iets grotere maatschappelijke rol van die sport. Grote schakers zijn bekender dan dammers of bridgers van gelijke statuur. Het strookt ook met de bevindingen van 2013: 'Met het opofferen van de denksportpagina verliest het (toenmalige, JPG) katern Boeken lezers en lezerswaarde en de Volkskrant- kwaliteit. Behoud van de schaakrubriek dekt het afbreukrisico grotendeels af.'
Toch stuit het besluit met 'Schaken' door te gaan, hier en daar op onbegrip. Sommige lezers legden uit dat dammen ondergewaardeerd is, mede gevoed door de media. Beeldspraken en vergelijkingen zijn doorgaans ontleend aan het schaken, zelden aan dammen of bridge. Schaken staat voor 'intellectueel', dammen is een 'kinderspel'.
Onhandig was de communicatie. De hoofdredacteur had het besluit aangekondigd in zijn wekelijkse rubriek, maar het zong eerder al rond
Tegen alle argumenten valt wel wat in te brengen. Andere 'service', zoals het weerbericht, kruiswoordraadsels en recepten, zijn ook volop op internet te vinden. Waarom die behouden?
En lezersonderzoek is niet heilig. Wanneer enkel leescijfers regeerden, zou vermoedelijk een heel andere krant ontstaan. De vraag was of abonnees de rubrieken vaak lazen, maar niet of ze vonden dat die mogen verdwijnen. De stadsbewoner kan hechten aan het filmhuis en dat grote warenhuis, zonder er vaak te komen. En hoort denksport niet bij uitstek bij het profiel van Sir Edmund als 'denkkatern'?
Onhandig was de communicatie. De hoofdredacteur had het besluit aangekondigd in zijn wekelijkse rubriek, maar het zong eerder al rond. Opnieuw volgden protestmails, maar die werden nu ervaren als afkomstig van de kleine, maar strijdlustige 'lobby'. Twee brieven werden afgedrukt, terwijl de lezer nog van niets wist. Intussen had wel Harm Wiersma al geprotesteerd in De Telegraaf. De hoofdredactie erkent dat dat niet handig was (maar was niet op de hoogte van het plaatsen van die brieven).
Maar ja, de scores waren laag (ondanks hoge waardering), het eeuwige schaakspel met de uitgeefdirectie vergde een offer. En de vraag is hoeveel niches een krant kan en wil bedienen. Dat is ook een kwestie van smaak, gevoel voor traditie, én van harde cijfers. Anciënniteit biedt geen garantie voor de toekomst, een (hoofd)redactie heeft het recht rubrieken of columns te beëindigen. Ook de denksport.
De Ombudsman behandelt vragen, klachten en opmerkingen over de inhoud van redactionele pagina's en journalistieke aanpak. Mail naar:
ombudsman@volkskrant.nl, volkskrant.nl/ombudsman
