Column Joshua Livestro
Ondergang
Edward Gibbons meesterwerk over de langzame ondergang van het Romeinse Rijk is het bekendste voorbeeld van wat historici met een vakterm wel beschavingsgeschiedenis noemen.
De centrale stelling in zijn werk luidde dat het christendom verantwoordelijk was voor de ondergang van de Romeinse beschaving en de uiteindelijke triomf van de barbarij. De nieuwe religie had de oude beschaving van binnenuit verzwakt en daarmee de weerbaarheid van het keizerrijk aangetast.
Gibbons werk is in de afgelopen eeuwen uitvoerig bekritiseerd. Maar de centrale vraag in zijn werk blijkt onverminderd relevant. Wat verklaart immers het voorbestaan van sommige beschavingen en de ondergang van andere? Het meest geëigende antwoord op die vraag kwam van een andere grote beschavingshistoricus, Arnold Toynbee, auteur van een omvangrijk werk getiteld A Study of History. Toynbees stelling is opmerkelijk eenvoudig. Er is niets onvermijdelijks aan de ondergang van beschavingen. De ondergang van een beschaving zet doorgaans in als er van binnenuit in het beschavingsgebied onvoldoende gedaan wordt om de voorwaarden voor haar voortbestaan te handhaven. Beschavingen, zo concludeerde hij, sterven vrijwel altijd door zelfmoord, nooit door moord.
Toynbees woorden vormen een belangrijke waarschuwing aan een beschavingsgebied als het onze. Het is in politieke kringen dezer dagen goed gebruik om vooral aandacht te besteden aan bedreigingen van buitenaf. Terroristen willen onze rechtsorde opblazen en immigratie dreigt onze samenleving te ondermijnen, zo claimen de onheilsprofeten. Met Toynbee in de hand kunnen we dit soort oppervlakkige analyses zonder meer naar het rijk der fabelen verwijzen. Terrorisme is hooguit een uitdaging; een werkelijke bedreiging voor het voortbestaan van onze rechtsorde kan het nooit worden. Een sterke beschaving kan daarnaast immigratie zonder meer verwerken. Kijk naar de VS, een beschavingsgebied dat ondanks, of misschien juist zelfs dankzij massale immigratie tot grote bloei is gekomen. Het is een gevaarlijke versimpeling om de problemen van het eigen tijdsgewricht te willen toeschrijven aan de vreemdeling in ons midden. Kernwaarden dienen inderdaad tegen iedere bedreiging, zowel van binnenuit als van buitenaf, verdedigd te worden. Maar de hysterische reactie waarmee tegenwoordig iedere nieuwkomer aan onze grens wordt begroet, is eerder een uiting van een probleem dan een begin van een oplossing ervan.
Een dergelijke overreactie ontneemt daarbij het zicht op de werkelijke problemen van ons tijdsgewricht. Wie een goed idee wil krijgen van de omvang van die problemen, zou naar het Brabantse Roosendaal moeten kijken. Daar werd vorige week voor het eerst een 'huwelijk' gesloten tussen drie personen. De wet op het geregistreerde partnerschap staat het blijkbaar ook toe dat meer dan twee personen een samenlevingscontract sluiten. Hiermee heeft toch werkelijk een fundamentele breuk met het verleden van ons beschavingsgebied plaatsgevonden. De trouwkleding en de uitgewisselde ringen maakten duidelijk dat het wat de betrokkenen betreft om juridisch gesanctioneerde polygamie ging. Het monogame huwelijk van man en vrouw lijkt daarmee in ons land ten grave gedragen.
Het is veelzeggend dat dit incident nauwelijks tot discussie heeft geleid. Het besef van het fundamentele belang van het monogame huwelijk van man en vrouw is inmiddels blijkbaar zozeer verflauwd dat het eerste polygame huwelijk in ons land op niet meer dan een gelaten schouderophalen kan rekenen. Het besluit om het huwelijk ook open te stellen voor paren van hetzelfde geslacht heeft blijkbaar het tegenovergestelde effect gehad van wat men er destijds van verwachtte. In plaats van het huwelijk als instituut te versterken, heeft het feitelijk tot een verdere uitholling van datzelfde instituut geleid.
Huwelijk en gezin hebben door de eeuwen heen een belangrijke rol gespeeld in het levend houden van de kernwaarden van ons beschavingsgebied: aanvaarding van gezag van ouders en ouderen, respect voor eigendom, zelfopoffering van ouders voor hun kinderen en, meer in het algemeen, liefde voor de medemens. Individuele gezinnen en huwelijken vormden misschien een wat bleke afspiegeling van die idealen, maar alle getrouwde gezinnen samen voorzagen onze beschaving desondanks toch van een stevig moreel en cultureel fundament. Het is een open vraag wat er gebeurt met een beschaving die een dergelijke pijler op fundamentele wijze aantast. Met Toynbee vrees ik het ergste.
<center>
Joshua Livestro
Studentendamkampioen van Nederland 1994 </center>
***********************************************
De Gelderlander, 6 oktober 2005
Polygamie
Columnist Joshua Livestro schrijft dat het einde van beschavingen historisch gezien van binnenuit bewerkstelligd wordt. Zijn onderbouwing: het is nu al mogelijk om in Nederland een gesanctioneerd polygaam huwelijk te sluiten (Gelderlander, 4 oktober).
Ter geruststelling: dat kan niet.
In Nederland is het huwelijk wettelijk geregeld, daarnaast ook het geregistreerd partnerschap en dat is niet opengesteld voor meer dan twee personen. Het geregistreerd partnerschap is gelieerd aan het huwelijk en geeft vrijwel dezelfde rechten en plichten. Uitzonderingen: het kind geboren binnen dat geregistreerde partnerschap geboren moet door de vader nog officieel erkend worden. Ook het scheiden in een geregistreerd partnerschap kan makkelijker; als er geen minderjarige kinderen bij betrokken zijn is dat mogelijk zonder tussenkomst van de rechter.
Maar een samenlevingsovereenkomst is gewoon een overeenkomst tussen personen, al dan niet bekrachtigd door een notaris. Daarin kan vrijwel alles afgesproken worden. Er bestaat in Nederland vrijheid van overeenkomst tenzij deze overeenkomst tegen de wet of de goede zeden is. Juridisch betekent dat geen huwelijk, ondanks de trouwjurken en de ringen die het genoemde polygame evenement hebben opgeleukt. Het geeft geen rechten t.o.v. derden zoals verzekeringen. Het is in Nederland bij mijn weten niet verboden om met drie personen (of meer) samen te leven en daartoe zaken te regelen die met die samenleving te maken hebben, zie Anton Heyboer met zijn 'bruiden', die dus ook zijn bruiden niet waren maar gewoon een samenleving vormden. Misschien valt het verval in onze beschaving toch wel mee. Informatie inwinnen kan soms al een verschil maken.
mr. E.W.M. Lagerweij-Aalbers
